Zo slecht is koken op gas: kinderen lopen meer risico op luchtwegaandoeningen

In acht minuten wat zilvervliesrijst koken en in een paar minuten wat groente wokken. Deze snelle en gezonde hap is minder gezond dat het klinkt, waarschuwt Piet Jacobs, fijnstofspecialist bij TNO. ,,Bij het bakken en braden komt fijnstof vrij. Zonder een adequate afzuigkap zorgt dat voor hogere fijnstof concentraties dan alle auto’s die voorbijrijden. Ik ben bang dat koken mogelijk schadelijk voor de gezondheid is.”

Ontstekingsreacties

Het punt is dat de gevolgen van fijnstof in de keuken lastig te meten zijn. Wel weten we wat fijnstof van bijvoorbeeld auto’s doet: de extreem kleine deeltjes dringen via de longen het lichaam binnen en veroorzaken ontstekingsreacties. Het ligt niet voor de hand dat fijnstof die ontstaat als vetten in een pan verdampen gezond is. ,,Het is net als met water”, legt Jacobs uit. ,,Drinken is prima. Maar als water in je longen komt, is dat heel vervelend. Vet opeten is prima, maar wat het in onze longen doet, is nog niet bekend.”

_{In deze podcast gaat Ellen den Hollander, redacteur Koken& Eten, in gesprek met gezondheidsjournalist Tijn Elferink:}

Zo’n recirculatiekap is speciaal voor geur. Fijnstof wordt gewoon weer het huis ingeblazen
Piet Jacobs, TNO

Dan is er ook nog bakken op hogere temperaturen, zoals wokken. Dan ontstaan zogenoemde PAKS: kankerverwekkende stoffen. ,,Ik hoop dat mensen inmiddels weten dat je zwart vlees niet moet eten. Maar die stoffen kunnen tijdens het bakken ook in de lucht komen.” Dat maakt dat brood roosteren wel eens ongezonder zou kunnen zijn, dan rustig een stukje vlees bakken. ,,Brood roosteren, zit dicht tegen schroeien aan en veroorzaakt veel fijnstof.”

Elektrisch koken gezonder
Het probleem ontstaat niet alleen ín de pan, maar bij koken op gas ook al onder de pan. ,,Bij koken op gas ontstaan stofstofdioxide en ultrafijnstof. Bij mensen die op gas koken, hebben kinderen 20 procent meer kans op luchtwegklachten, zo blijkt uit TNO-onderzoek. Dat maakt elektrisch koken écht gezonder.”

De ongezonde stoffen kunnen binnen uren blijven hangen. Een afzuigkap werkt alleen goed als die naar buiten afzuigt, maar dat is de helft van de huishoudens niet het geval. ,,Zo’n recirculatiekap is speciaal voor geur”, zegt Jacobs. ,,Fijnstof wordt gewoon weer het huis ingeblazen. Het koolstoffilters vangt wel wat stikstofdioxide af die bij koken op gas ontstaat, maar zo’n filter is na twintig dagen al verzadigd.”

Luchtreinigers

Drie op de vier Nederlanders weet niet dat koken slecht is voor de luchtkwaliteit, blijkt uit onderzoek van luchtreinigerfabrikant Blueair. Toch groeit de markt voor luchtreinigers. ,,De filters van onze luchtreinigers maken gebruik van actieve kool”, legt Alexander Provins van Blueair uit. ,,Actieve kool bestaat uit honderden korrels om geuren, rook en fijnstof uit de binnenlucht te verwijderen, waardoor de lucht in je keuken schoon wordt en fris ruikt.”

De meeste modellen detecteren zelf wanneer de luchtkwaliteit minder wordt en verhogen dan de snelheid. ,,Zo blijft de luchtkwaliteit in huis op peil.” Dankzij de combinatie van een koolstof- en hepafilter, vangen de apparaten dik 99 procent van het fijnstof af.

Vijf tips van TNO

Zet altijd je afzuigkap aan en vervang op tijd de filters. © Shutterstock / Mikhail Artamonov

Hoewel Jacobs niet tegen luchtreinigers is, blijft het ‘het paard achter de wagen spannen’. ,,Eerst de binnenlucht verontreinigen, dan pas zuiveren.” Voorkomen en meteen boven het fornuis afvoeren is daarom beter.

1 Stap over op elektrisch koken. Bij voorkeur voor energiezuinige inductie.

2 Voer met de afzuigkap minimaal 300 kuub lucht per uur naar buiten af.

3 Zit je vast aan recirculatie, kies voor een afzuigkap met koolstoffilter en fijnstoffilter. En vervang die op tijd.

4 Heb je geen goede afzuigkap, zet dan tijdens het koken de mechanische afzuiging vol aan. Om 95 procent van de verontreiniging te verwijderen, moet je drie keer het volume verversen. Op de laagste stand duurt dat drie tot zes uur. Op de hoogste stand ruim een uur.

5 Of zet na het koken ramen een kwartiertje tegen elkaar open. Zet dan tijdens het koken één raam op een kier om te voorkomen dat je ‘de pluim onder de afzuigkap wegblaast’.

Het is volgens Jacobs goed dat mensen zelf in actie komen. Recirculatie-afzuigkappen vangen bijvoorbeeld slechts beperkt stikstofoxide af. ,,Stoppen met gas is daarvoor de enige oplossing. Het is mij een raadsel dat dit niet wordt gebruikt als argument om te stoppen met koken op gas.”

Ook pleit hij bij nieuwbouw voor het verhogen van eisen voor mechanische afzuiging. ,,En afvoer naar buiten maken.” Technisch gezien zijn er geen belemmeringen. Zo zijn er zelfs ventilatiesystemen met warmteterugwinning. ,,Die voeren per uur 300 kuub af en zijn fluisterstil.”

Het oordeel

Koken leidt binnen tot hoge concentraties fijnstof. Dat is een groot probleem, omdat weinig mensen dat weten. Recirculatiekappen filteren alleen geurtjes. Een goede luchtreiniger vangt ruim 99 procent van het fijnstof af. Maar niets is opgewassen tegen de gevolgen van koken op gas. Enige oplossing daarvoor is overstappen op inductie.

Beluister hieronder de podcast Koken & Weten :