Drugsverbod is probleem: de leer van VS en Canada

De Brabantse kranten publiceerden op 29 juni een bijlage gewijd aan wat algemeen als ondermijning door drugscriminaliteit wordt beschouwd, met als conclusie: de dreigende ondergang van Brabant. Toch even een andere benadering.

Wie googelt op ondermijning heeft binnen een paar minuten een lijst delicten die loopt van hangjongeren in een park, via belwinkels en kapsalons met weinig klanten tot cannabistelers en cocaïnekartels.

De Groene Amsterdammer schrijft over de herkomst van het begrip: "De term 'ondermijning' werd in 2009 gemunt door de Amsterdamse politiecommissaris Bernard Welten in een alarmerend rapport over de criminaliteit in Nederland. Het voedde de veronderstelling dat de onderwereld bezig was zich te nestelen in het lokaal bestuur en daardoor de democratie zou ondermijnen. Geslaagde voorbeelden daarvan zijn de afgelopen tien jaar echter niet gevonden."

Deze laatste constatering ten spijt komen we deze claim, over infiltratie van de politiek, vrijwel dagelijks in de media tegen. Feiten raken vaker op de achtergrond in de berichtgeving en het politieke debat over ondermijning. Neem de bedreigingen van bestuurders. Iedereen is het er over eens dat die onacceptabel zijn. Maar hoeveel hebben ze te maken met drugs? Recent promotieonderzoek van Diana Marijnissen geeft het antwoord: weinig tot niets.

In Binnenlands Bestuur verscheen op 24 mei het artikel 'De burger als ondermijner' over dit onderzoek. Citaat: 'Wat blijkt: het gaat vrijwel niet om ondermijnende activiteiten van de georganiseerde misdaad. Bedreigingen komen bijna allemaal (85 procent) voor rekening van eenlingen met een persoonlijk doel: een vergunning, aanleg van een verkeersdrempel voorkomen, hele praktische dingen.'

Toch schrijven ook de hoofdredacteuren van de Brabantse kranten, in een lange zin over drugscriminaliteit, weer over 'hoe geweld en intimidatie het openbare leven binnendringen'. En in een stuk met de apocalyptische kop 'Staat Brabant op instorten?' lezen we - alweer - over de nooit bewezen bedreiging van Fons Jacobs, voormalig burgemeester van Helmond, die 'moest onderduiken na ernstige bedreigingen uit het lokale drugsmilieu'.

Oh ja? Jacobs zelf heeft daar grote twijfels over, zegt hij in het boek 'De achterkant van Nederland' van Pieter Tops en Jan Tromp. Hij heeft nog steeds geen idee óf er überhaupt bedreigingen waren en zo ja, uit welke hoek. Ondanks herhaalde verzoeken blijft justitie - tot zijn frustratie - zwijgen. Waarom is niet een deel van de journalistieke arbeid ingezet om deze kwestie, die blijft opduiken in het ondermijningsdebat, te ontrafelen? En waarom kiest de krant voor de versie van justitie en niet voor die van het vermeende slachtoffer?

De bijlage is vooral een opsomming van de activiteiten van politie, justitie en belastingdienst, een staalkaart van de Nederlandse war on drugs. In 23 pagina's wordt de essentie maar zelden aangestipt: oorzaak van de criminaliteit zijn niet de drugs, maar het verbod op die drugs. Dat verbod is de oorzaak en de motor van de drugscriminaliteit en alle bijbehorende excessen, van illegale dumping tot corruptie en soms dodelijke ripdeals toe.

Op dit punt raakt het Nederlandse standpunt steeds meer geïsoleerd. Elf Amerikaanse staten en recentelijk Canada hebben hun beleid omgegooid, van repressie naar legalisering en regulering. Een logische stap: elke criminoloog weet dat de landelijke georganiseerde misdaad in de VS pas ontstond tijdens De Drooglegging, het verbod op alcohol. Dit verbod was een lot uit de loterij voor aanvankelijk kleine scharrelaars als Al Capone, die schatrijk werden met de productie en verkoop van bootleg liquor.

Toen deze war on liquor in 1933 werd gestopt, zocht met name het ambtelijke apparaat een nieuwe taak; dat werd de war on drugs. In de navolgende decennia, vooral vanaf de jaren zeventig onder president Nixon, kwam het accent daarbij geheel te liggen op cannabis, als volksvijand nummer één.

Door de war on drugs werd Amerika het land met de meeste gevangenen per hoofd van de bevolking ter wereld. Verplichte minimumstraffen, het leger, de doodstraf: alles werd uit de kast gehaald.

Net als tijdens De Drooglegging bleek: hoe meer repressie, hoe meer winst, corruptie en geweld. Ook niet onbelangrijk: repressie heeft een verwaarloosbare invloed op het aanbod en op de mate van gebruik.

De geschiedenis herhaalt zich. In Nederland namen de kabinetten Rutte de handschoen op met een extreem doorgevoerde repressie, geleid door de bewindslieden Opstelten en Teeven, overigens beiden na schandalen van het politieke toneel verdwenen.

Onder leiding van CDA-minister Grapperhaus gaat Nederland nu de totaal mislukte en contraproductieve war on drugs nog eens dunnetjes overdoen. Terwijl in de VS, Urheber van de war on drugs, de ene na de andere staat cannabis legaliseert en het congres debatteert over federale legalisering, voert Nederland de verloren strijd nog wat verder op.

Met alle respect voor de inzet van de journalisten, wordt het nu tijd de andere kant te belichten. Om te laten zien dat de keizer geen kleren aan heeft, dat repressie de problemen groter maakt, niet kleiner. Daarbij dient dan wel meer afstand te worden genomen van het frame van politie en justitie: het idee dat met genoeg belastinggeld, bevoegdheden en politiemensen de drugsoorlog best te winnen is.

Gezien bovengenoemde internationale ontwikkelingen valt een werkbezoek van redacteuren aan de VS en Canada te overwegen. Daar zijn de positieve gevolgen van legalisering aantoonbaar. De legale cannabisindustrie heeft de drugskartels van hun grootste inkomstenbron beroofd en levert tienduizenden banen op, terwijl het cannabisgebruik onder minderjarigen is gedaald. De belasting op cannabis wordt besteed aan voorlichting, onderwijs en ja, ook aan meer politieagenten.