Europa kan niet anders dan doormodderen

Juist op landenniveau veroorzaken schandalen, verrassende verkiezingsuitslagen, groeiende EU-antipathie en opstomend populisme twijfels of Europa de schuldencrisis aankan. De eurozone hobbelt nu voort. Kan zij doormodderen of zinkt zij tijdens een politieke worstelpartij in drijfzand?

In Portugal is het wederzijds versterkend effect van schuldencrisis en politieke instabiliteit duidelijk zichtbaar. De regering is gevallen; in juni vinden vervroegde verkiezingen plaats. De leidende partij in de polls heeft te weinig steun voor een meerderheid. In deze onzekere situatie moet Portugal dit jaar twintig miljard euro ophalen om de begroting rond te krijgen. Dat is niet mogelijk zonder een beroep van 80 miljard op het Europese noodfonds.

Ook in andere PIIGS-landen (naast Portugal zijn dat Ierland, Italië, Griekenland en Spanje) heerst onzekerheid. De net aangetreden Ierse regering heeft de eerste schandalen al te pakken, terwijl Ierse banken nog tientallen miljarden nodig hebben. In Griekenland blijft het onrustig vanwege demonstraties tegen bezuinigingen.

Silvio Berlusconi is in Italië drukker met rechtszaken en scoren over de hoofden van vluchtelingen, dan met de hoge staatsschuld en slechte structureel-economische vooruitzichten.

Spanje vertoont minder theatrale politieke poppenkast, maar de federale overheid kan de bezuinigingstouwtjes moeilijk in handen houden door sterke decentralisatie. Bovendien kampt Spanje met een grote onroerend goed-bubbel.

Niet alleen de te wassen varkentjes maar ook de 'redders' kennen politieke onrust. Tijdens regionale Duitse verkiezingen is de vloer aangeveegd met de landelijke coalitiepartijen. Bondskanselier Angela Merkel heeft zich nauw bemoeid met de verkiezingen, maar verbruide het door onder meer nucleair zigzag-beleid. Ze zal nu op Europees niveau terughoudender worden en meer tegemoet komen aan de wensen van het electoraat, omdat de Duitse kiezers vinden dat ze teveel heeft toegegeven in onderhandelingen.

De UMP van de Franse leider Nicolas Sarkozy heeft flinke averij opgelopen bij lokale verkiezingen. Sarkozy koos in het verleden bij tegenslagen voor een populistischer koers. De socialisten en vooral het Front National hebben weinig met Europa, dus zal Sarkozy in Brussel een stroevere opstelling kiezen, mede vanwege verkiezingen in 2012.

Finland is nu de grote dwarsligger in de eurozone. Binnenkort zijn er landelijke verkiezingen en een nationalistisch-populistische partij doet het goed in de peilingen. De huidige premier Mari Johanna Kiviniemi zag zich daardoor gedwongen tijdens de laatste Europese top de kont tegen de krib te gooien. Als dit doorzet, kan Finland de Europese reddingsboot laten zinken.

Mede vanwege de Finnen is een besluit over reddingsfonds en begrotingsregels verschoven naar juni. Zal Europa doormodderen? Dat doormodderen is overigens minder negatief dan het klinkt. Er is nu een noodfonds van honderden miljarden euro's. Dat was tot voor kort ondenkbaar. Het gaat met horten en stoten, maar de eurozone staat nog en Griekenland en Ierland leven nog; al liggen ze aan het infuus.

Ten tijde van de eerste stappen richting noodfonds zaten de Europese leiders stevig in het zadel, waardoor zij besluiten konden nemen die niet allemaal goed vielen bij hun kiezers. Politici hebben het nu zwaarder. Ze hebben veel politiek kapitaal verspild, hun populariteit is tanende en financiële problemen groeien.

Terwijl het noorden van Europa economisch al weer heel aardig draait, is de weerstand in noordelijke landen tegen het verlenen van hulp groot. Als in 'rijke landen' bezuinigingen echt gevoeld worden en als de economie afzwakt, wordt de aversie nog groter.

De zuidelijke landen (en Ierland) zullen op hun beurt niet als een mak lammetje de noordelijke voorwaarden voor bijstand accepteren.

Uiteindelijk is binnenlandse politiek grotendeels verantwoordelijk voor de koers van de regeringsleiders en die politieke atmosfeer is negatief voor de eurozone. Pas als de populistische trend wordt gekeerd, kan Europa lekker doormodderen.

Op volle kracht vooruit stomen komt er voorlopig niet van. Daarvoor verschillen de belangen van de staten te veel. Maar regeringsleiders laten de eurozone niet verdrinken; de kosten daarvan zijn te hoog. Mede omdat banken in de 'rijke landen' grote belangen hebben in de PIIGS-landen.

De zuidelijke landen redden het niet alleen, omdat ze afgesloten worden van de kapitaalmarkten bij een solotour.

Bovendien is het Europese integratieproject opgezet om te voorkomen dat Europese landen elkaar weer gewelddadig in de haren vliegen. In die zin is het een succes: in geen eeuwen heeft Europa zo'n lange vrede gekend (los van de ontbinding van Joegoslavië).

Europa heeft teveel belang bij de eurozone en EU. Daarom wordt in juni wederom een voorthobbelcompromis gesloten.

Doormodderen luidt het recept.

-

Andy Langenkamp is politiek analist bij ICC, Interest & Currency Consultants.