Opinie - Regering was gewaarschuwd

Het boek De achterkant van Nederland van Jan Tromp en Pieter Tops laat zien hoe de overheid een monster heeft geschapen met haar paradoxale cannabisbeleid. Voor de uitwassen die de auteurs beschrijven werd 20 jaar geleden al gewaarschuwd. Door regulering van cannabisteelt tegen te houden, heeft de overheid de ondermijning zelf georganiseerd.

Een cruciaal aspect dat de auteurs nauwelijks belichten is de morele dimensie en de verantwoordelijkheid van de wetgever. Ze zeggen er wel iets over: 'Je hebt rechtsdelicten en er zijn wetsdelicten. In het eerste geval is sprake van schending van basale normen die door bijna iedereen worden gedeeld; het rechtsgevoel is aangetast. Maar bij wetsdelicten gaat het om de altijd ook wat willekeurige ordening van het maatschappelijk verkeer, via de wet. Dat type delict weerspiegelt ook maatschappelijke machtsverhoudingen en is daarom vrijwel nooit onomstreden.'

Legalisering
Hier raken Tromp en Tops de kern. Iemand beroven, neersteken of verkrachten schendt ieders rechtsgevoel. Maar dat geldt niet voor het kweken van cannabis, dé motor achter de parallelle economie die in het boek wordt beschreven. Zeker omdat cannabis in Nederland al sinds 1976 verkocht mag worden in coffeeshops, waar de overheid elk jaar 400 miljoen belasting incasseert. Een kind snapt dat als je cannabis mag verkopen, iemand die cannabis moet produceren. Onze overheid weigert deze realiteit onder ogen te zien, terwijl veel Nederlanders het onzinnig vinden om cannabisverkoop toe te staan maar teelt te bestrijden: 70 procent is voorstander van legalisering.

Wat het zo onverteerbaar maakt is dat de overheid ruim op tijd is gewaarschuwd voor de ellende die het vasthouden aan het cannabisverbod de afgelopen decennia heeft opgeleverd. En wel door het college van procureurs-generaal. In een geheim advies uit mei 2009, 'Coffeeshopbeleid - Beheersbaar, kleinschalig, controleerbaar', citeert het college een eerder advies, uit 1997 (!): "Destijds achtte het college, vanwege het niet gereguleerd zijn van de aanvoer van drugs naar de coffeeshops 'de kans groot dat criminele organisaties zich in dit gat in de markt begeven'. Uit hoofdstuk 2 van voorliggend rapport zal blijken dat de vrees van destijds niet ongegrond was."

Voor de duidelijkheid: op dat moment waren geen criminele organisaties bij de teelt betrokken. Dat gebeurde pas toen de politie massaal thuiskwekers begon op te rollen en woningbouwverenigingen deze mensen op straat gingen zetten.

Twintig jaar, vele taskforces en duizenden huisuitzettingen later is de situatie alleen maar verslechterd.

Cannachopper
Het boek maakt duidelijk hoe cannabis actief gedemoniseerd is door de politie. Schaamteloos vertelt een anonieme hoge politieambtenaar hoe hij een 'guerillacommunicatie'-campagne leidde om cannabis in een kwaad daglicht te stellen. Een schietpartij op een snelweg? 'We hebben het meteen geframed als een conflict in de hennepwereld'. De Cannachopper, die alle voorpagina's haalde? Het blijkt fake news te zijn geweest. 'De Cannachopper heeft maar een paar keer gevlogen. Maar we hebben aan dat ding heel veel aandacht besteed in de media.'

Welkom in de hennepoorlog, manipulatie en bedrog toegestaan. Zo weet de Helmondse burgemeester Jacobs nog steeds niet of de breed uitgemeten bedreiging aan zijn adres eigenlijk wel heeft bestaan. Hij zegt in het boek over de politie: 'Weet je, ze praten je angst aan. ... Ze spraken zelfs over mannen met raketwerpers.'

Bij sommige voorbeelden vraag je je af wie nou wie ondermijnt. Zoals bij de jacht op een Eindhovense coffeeshopondernemer. Het geld dat deze man verdiende met zijn vergunde coffeeshop investeerde hij in onroerend goed, vooral studentenhuisvesting. Pagina 225: 'De bedoeling was de man gek te maken. En in diskrediet te brengen bij banken en andere relaties.'

Exportmythe
De oplossing, fatsoenlijke regulering en liefst legalisering van cannabis, is de olifant in de kamer in het boek. De auteurs doen die in een paar zinnen af met een dooddoener die we nog kennen van de gevallen minister Opstelten: 'Ja, maar 80 procent van de wiet is voor de export'. Deze exportmythe berust op drijfzand, zoals aangetoond door journalisten van NRC/Handelsblad. Overal in Europa wordt cannabis geteeld; onze coffeeshops importeren wiet uit Spanje en Oost-Europa. Tromp en Tops noemen legalisering een 'non-dicussie'.

Hoe verder?
Nederland moet doen wat het in de jaren 90 al had moeten doen: werken aan draagvlak voor legalisering in Europa en de cannabisteelt fatsoenlijk reguleren. Verdwijnt daarmee alle criminaliteit en ondermijning? Natuurlijk niet. Maar het zou wel leiden tot schone wiet in de coffeeshops, veel efficiëntere aanwending van politie- en justitiecapaciteit en meer inkomsten voor de schatkist. Op 8 november heeft Californië, de zesde economie ter wereld, cannabis gelegaliseerd. De rest van de wereld zal onvermijdelijk volgen. Elke dag dat onze overheid de verloren war on weed blijft voeren stimuleert zij ondermijning in plaats van die te bestrijden.