Een goede schaker te worden? Leer schaken in deze drie fases

De denkfout die vaak gemaakt wordt is dat je er bent als je de regels en de stukken en hun waarde kent. Maar om écht te leren schaken moet je ook wat theorie bestuderen. Aan de hand van de drie fases waarin het spel grofweg verdeeld kan worden, zal onderstaande artikel je meer inzicht geven in de kennis en vaardigheden die je nodig hebt om een goede schaker te worden.

Voor de opening van het schaakspel zijn drie gouden regels:

Regel 1. Controleer het centrum
Aangezien ze de eerste linie vormen, is het logisch om het spel met een van de pionnen te openen. Maar blijf nog even van de pionnen die aan de rand staan af: je wilt namelijk zoveel mogelijk controle over het centrum van het bord krijgen. Verplaats de eerste pion(nen) dan ook in het midden van het bord.

Regel 2: Ontwikkel je stukken
Breek het veld open. Je moet ervoor zorgen dat je sterke stukken goed kunnen bewegen, zodat ze hun volle potentie benutten. Als er een pion voor je loper staat, heb je niks aan die loper. Ruimte maken is dus het devies. Hoe meer je de stukken die in het begin nog achter de pion staan richting het midden beweegt, hoe meer macht ze hebben – dan kunnen ze immers alle kanten uit. 

Zorg ervoor dat je eerst de lopers en paarden ontwikkelt en daarna pas het sterkste stuk: de koningin. De koningin is door haar waarde namelijk ook kwetsbaar: de tegenstander zal het al snel op haar gemunt hebben en je wilt haar absoluut niet kwijt.

Regel 3: Breng de koning in veiligheid
Bescherm het allesbeslissende schaakstuk, de koning. Hij staat in het midden vaak een beetje gevaarlijk. Hier bestaat een interessante mogelijkheid voor: de rokade. De koning gaat dan vanuit zijn beginpositie twee velden opzij en vervolgens springt ofwel de linker (lange rokade), ofwel de rechtertoren (korte rokade) vanuit zijn beginpositie over de koning heen naar het veld direct naast de koning. Voorwaarden voor rokeren zijn dat er geen stukken tussen toren en koning staan, en dat er nog geen eerdere zetten met zowel koning als toren zijn gedaan.

De stukken zijn nu ontwikkeld en de koning is in veiligheid gebracht. Het slagveld is nu officieel geopend, de twee legers gaan het gevecht aan. Dit is het gedeelte van het spel waarvoor je patronen en tactieken zult moeten bestuderen om zinnige zetten te doen. Als je zomaar iets gaat doen, raak je waarschijnlijk snel ontmoedigd. Zoekmachines en apps kunnen je hiermee van dienst zijn, er zijn bijvoorbeeld veel puzzels in omloop waarmee je schaakpatronen kunt oefenen. Uiteindelijk stoelen veel tactieken op hetzelfde principe: probeer twee stukken tegelijk aan te vallen. De tegenstander kan ze immers vaak niet allebei tegelijk verdedigen, waardoor je een stuk kunt winnen.

Op een gegeven moment zal het bord steeds leger raken, misschien besluit de koning zelfs om tevoorschijn te komen van achter zijn torens om mee te vechten. Het middenspel loopt dan over in het eindspel.

De rollen worden in deze fase omgegooid. Hou tijdens het eindspel de onderstaande drie doelen in het achterhoofd om je winkansen te vergroten. Alle drie die doelen staan namelijk in dienst van het ultieme doel: de koning schaakmat zetten.

1. Manoeuvreer je koning in een actieve positie
Hij komt misschien wat zwakjes over in de rest van het spel, maar onderschat ‘m niet. Als de tegenstander niet genoeg stukken over heeft om de kwetsbare koning aan te vallen, kan hij van grote waarde zijn. Laat de koning dus vooral de overgebleven schaakstukken helpen. Als het eindspel eenmaal begonnen is kan de koning namelijk meer waard zijn dan een paard of loper in de aanval.

2. Promoveer pionnen tot koningin
Het promoveren van een pion tot koningin in het eindspel betekent dat je opeens een heel stuk dichter bij de overwinning bent. En zelfs al lukt het niet meteen, dan nog kan het steeds verder naar voren bewegen van een pion zorgen voor zwakte bij de tegenstander. Die moet dan namelijk een van zijn of haar stukken gebruiken – soms zelfs opofferen – om de pion in de gaten te houden.

3. Zorg dat je controle hebt over de zetten van je tegenstander
Zorg er voordat je gaat aanvallen voor dat je zoveel mogelijk stukken van je tegenstander klem hebt gezet. Het beperken van de mobiliteit van je tegenstander is ook in het middenspel belangrijk, maar in het eindspel zijn er nog maar zo weinig stukken over, dat ze allemaal een belangrijke beperkende of aanvallende rol zouden moeten krijgen. Als het lukt om de beweeglijkheid van je tegenstander te beperken, kun je daarna overgaan tot de aanval zonder dat je eigen stukken meteen gevaar lopen.

Concluderend kunnen we dus stellen dat alleen de regels kennen niet genoeg is om goed te leren schaken. Doe dan ook niet zomaar wat, en oefen van tevoren met tactieken en theorie: je kunt zelfs overwegen schaakles te nemen. Vervolgens is het een kwestie van het geleerde in praktijk te brengen door te oefenen, oefenen, oefenen. Als je het spelletje eenmaal doorhebt, zal het je niet snel vervelen, want de mogelijkheden voor het verloop van een schaakspel zijn eindeloos.

Heb jij het gevoel dat je het spel onder de knie hebt en wil jij je kennis in de praktijk brengen? Start dan nu een spelletje schaken in onze FUN puzzels & games wereld.