Brabantse arbeidsmarkt is complex

Bedrijven schreeuwen om personeel. Wie de krant openslaat, leest het ene na het andere artikel over personeelstekorten. In de hectiek van alledag lijken we wel eens te vergeten dat dit enkele jaren geleden precies omgekeerd was.

Toen grote ontslagen in de zorg en de bouw, nu worden overal vakmensen gevraagd. Ga maar na: het eerste kwartaal van 2015 bedroeg de werkloosheid bijna 7 procent, tegen 3 procent momenteel. In oktober 2019 telde Brabant ruim 38.000 vacatures. De arbeidsmarkt is dus dynamisch en kan snel omslaan.

In opdracht van de provincie Noord-Brabant hebben we geanalyseerd hoe de spanning tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt kan worden verminderd. De conclusie is dat economische ontwikkelingen altijd sneller gaan dan de aanpassing van de arbeidsmarkt. Niemand zag tien jaar geleden de kredietcrisis aankomen na de val van de Amerikaanse Lehman Brothers in 2008. Toen legden vele bedrijven het loodje of moesten mensen ontslaan.

De laatste jaren groeit de economie als kool en kunnen overal mensen worden geplaatst. Door technologische ontwikkelingen wordt meer verlangd van het vakmanschap. Het gaat niet alleen om het beheersen van het vak, maar ook om de omgang met klanten, collega's en andere bedrijven. De digitalisering in vrijwel alle beroepen versnelt dat proces.

Onlangs waarschuwde Otto Raspe van de Rabobank dat de kloof tussen laag- en hoogopgeleiden in Eindhoven toeneemt ondanks de uitstekende economische prestaties. Het is voor sommige werkzoekenden nog steeds niet gemakkelijk om mee te komen. Dit maakt duidelijk dat economisch beleid, de verschuiving van de arbeidsmarkt en de opgaves van huishoudens niet los van elkaar kunnen worden gezien.

In Noord-Brabant is bovendien sprake van een regionale ordening van de arbeidsmarkt in Brainport, Helmond-De Peel, West-Brabant, Midpoint en Agrofood (NO-Brabant). Daarbinnen varieert de rol van gemeenten, UWV en onderwijsinstellingen om werkzoekenden aan het werk te zetten. Dat maakt de besturing van de arbeidsmarkt tamelijk complex. Zeker omdat er in de regio nog veel bedrijven, bemiddelaars en uitzendorganisaties zijn, die zich - ieder vanuit hun positie - op de arbeidsmarkt begeven en mensen kunnen plaatsen.

Juist in dit verspreide veld ligt een interessante rol voor de provincie Noord-Brabant: het bespelen van de 'tussenruimte'. Doordat de provincie zelf geen wettelijke taken heeft in het arbeidsmarktbeleid, kan ze verbindingen leggen tussen partijen die dat wel hebben, ook tussen regio's en sectoren. De provincie kan ook hindernissen wegnemen. Daarmee ontstaat een gelijk speelveld, omdat de kracht van de centrumgemeenten, mkb-bedrijven en onderwijsinstellingen nu eenmaal verschilt.

Dit vraagt van de provincie een actieve rol. Tot op heden financiert de provincie de verschillende arbeidsmarktregio's zonder precies te weten wat dit oplevert. Er is dus meer nodig. De verschillende regio's kunnen beter van elkaar leren om de investeringen te verzilveren. Er is veel te winnen als de provincie als verbindende schakel het overzicht houdt, bevordert dat de gegevens op niveau zijn en kennis en ervaringen ordent. Dat maakt het mogelijk om actief in te spelen op de personeelstekorten in bijvoorbeeld de zorg, het onderwijs en de energietransitie. Slimme interventies om werkzoekenden te plaatsen prevaleren dan boven een in beton gegoten beleid.

Zo kan het beste worden omgegaan met onzekerheden, die bijvoorbeeld voortkomen uit de aanstaande Brexit in het Verenigd Koninkrijk. Ook zijn er stevige fluctuaties in de wereldhandel met onvoorspelbare gevolgen.

Het beste antwoord zijn daarom gerichte investeringen in talentontwikkeling en groei van de arbeidsproductiviteit. Daarbij is het middelbaar en hoger beroepsonderwijs aan zet om in afstemming met de provincie en de regio's nieuwe programma's voor om- en bijscholing en voor duurzame ontwikkeling op te stellen.