Doorgaans weten ze tot de verbeelding te spreken. Ze gidsen ons door onzekere tijden, geven ons leven betekenis en kleur en zien ze in problemen en tegenslagen vooral onvermoede kansen en mogelijkheden. Maar die vaardigheid betekent niet dat de weerbaarheid van makers, kunstenaars en al die mensen in de culturele sector, onbegrensd is. Creativiteit borrelt niet vanzelf en onbeperkt in hen op en is bovendien geen panacee voor alle problemen. Nu vanwege de coronapandemie andermaal producties, voorstellingen en evenementen moeten worden afgelast, is dat niet alleen een financiële strop, maar ook een mentale dreun. Want hoe creatief en inventief ook, uiteindelijk heeft ook een kunstenaar perspectief nodig.

In de eerste lockdowns toonde de culturele sector zich vitaal en weerbaar. Terwijl de samenleving in zijn voegen kraakte, vonden musici, dansers, acteurs en schrijvers - en niet te vergeten iedereen achter de schermen - volop alternatieve wegen om de samenleving te voorzien van momenten van verwondering en ontroering. Veel online, maar evengoed op de stoep, in het park of desnoods vanaf een hoogwerker. Nieuwe samenwerkingsvormen brachten nieuwe inspiratie en nieuwe toepassingen. Korte tijd was creativiteit ‘hot’ en mocht er meer buiten de lijntjes gekleurd worden. Podia, theaters en culturele centra namen vervolgens, toen de maatregelen enigszins versoepeld werden, genoegen met halfgevulde zalen. Alles om het bezoeken en beoefenen van kunst en cultuur, als bron van schoonheid, plezier en zingeving, overeind te houden.

Creativiteit vraagt namelijk onderhoud. Het moet beoefend worden in een voortdurende interactie tussen de maker en publiek. Daar vindt de confrontatie plaats tussen verbeelding en realiteit. Ontnemen we de culturele sector de ruimte en de plek om zich te presenteren, dan tast dat het weefsel aan waarin we samen inspiratie en zingeving vinden, waarin we voortdurend met elkaar leren, creëren en uitproberen. De plek waar we de kunst verstaan om met elkaar van richting te veranderen. Precies waar we nu zo’n nood aan hebben.

Het is dus voor zowel de samenleving als de kunstenaar belangrijk dat er weer perspectief komt. Want als de culturele sector weer open mag, maar het risico blijft bestaan dat alles wat opgestart wordt met de volgende piek in de besmettingen weer wordt afgelast, berokkent dat uiteindelijk nog meer schade. Natuurlijk resteert bij een volledige lockdown alleen het online aanbod. Maar voor periodes waarin corona enige ruimte laat, wordt het misschien tijd te investeren in kunstuitingen en culturele interventies die ook dan door kunnen blijven gaan. Initiatieven die de garantie krijgen dat ze ongemoeid worden gelaten, zolang er geen sprake is van een lockdown. 

Natuurlijk vraagt de coronapandemie om alertheid. Want veiligheid staat voorop. Maar als we niet oppassen, schieten we door en worden de maatregelen erger dan de kwaal. Als de culturele sector zijn vitaliteit verliest en ook de kunstenaar vervalt in somberheid en eenzaamheid, ontbreekt het ons uiteindelijk aan het belangrijkste medicijn om de crisis te doorstaan: creativiteit.

Henri Swinkels was van 2015-2019 gedeputeerde Leefbaarheid en Cultuur in Brabant en is directeur-bestuurder bij Kunstloc Brabant in Tilburg.