De herontdekking van creativiteit in crisistijd

De corona-crisis brengt veel onzekerheid, verdriet en angst. We moeten in Nederland - met Brabant in de frontlinie - alle zeilen bijzetten om het virus onder controle te krijgen. Het heeft onze wereld in slechts enkele weken totaal veranderd. Pas achteraf weten we hoe intelligent deze lockdown was. Maar nu al zien we hoeveel creativiteit het in ons losmaakt. 

Als cultuur ‘de compositie van onze gemeenschappelijke creativiteit’ (Sir Ken Robinson) is, dan biedt deze situatie een uniek inkijkje in hoe wij onze cultuur vormen en vernieuwen. Massaal experimenteren we hoe we ons moeten verhouden tot elkaar en tot deze nieuwe onzekere wereld. Allemaal zoeken we naar nieuwe manieren om onszelf te uiten en verhalen te delen. We zien nu hoe belangrijk expressie, creativiteit, kunst en cultuur zijn om te ontdekken hoe we bij alle veranderingen standhouden, meebewegen of positie kiezen.

En daar ligt het belang van de creatieve sector, van kunst en cultuur. Elke ontwikkeling start met nieuwe ideeën die in onze samenleving al improviserend en uitproberend leiden tot gedragsverandering, nieuwe tradities, routines, posities en uiteindelijk een nieuw normaal. Deze start ligt in de kunst- en cultuurwereld, het creatieve veld of wat men internationaal ook wel ‘creative industries’ noemt. Daar vinden we de experts die ‘nood hebben aan onzekerheid’ (Ramsey Nasr) of ‘over onzekerheidsvaardigheid beschikken’ (Merlijn Twaalfhoven). 

Nu onze samenleving en economie veel kwetsbaarder blijken dan we dachten, is die vaardigheid pure noodzaak. Als we gezamenlijk een nieuwe weg moeten banen door de 1,5 meter-samenleving, vinden we de meest ervaren gidsen in de creatieve sector.

Ook de wetenschap onderkent dit belang. Zo ontdekken we dat de ‘creative industries’ een cruciale rol spelen bij economische innovaties (o.a. Jason Potts) en wordt steeds duidelijker dat we complexe maatschappelijke uitdagingen alleen het hoofd bieden als we gebruik maken van het innovatiepotentieel (Marleen Stikker) of de collectieve creativiteit (Diane Nijs) van de hele samenleving. 

De Australische sociaal geograaf Fiona McKenzie onderzocht welke leiderschapsstijl hierbij past. En wat blijkt: onze samenleving verlangt geen strakke regie, maar ruimte voor experiment. Onze leiders moeten durven te vertrouwen op het zelf organiserende vermogen van de samenleving, en niet zozeer zichzelf maar de creatieve professionals in positie brengen bij het (ver)maken en (re)creëren van onze samenleving.

De waarde van kunst, cultuur en creativiteit wordt nu breed in de samenleving gevoeld. En Brabant, zwaar getroffen door deze crisis, doet zijn naam als creatieve hotspot eer aan. De provincie verzamelt de vele voorbeelden van Brabantse creativiteit (dasliefbrabant.nl) en toont een indrukwekkende collectie. Investeren in het creatieve profiel en bijpassende culturele infrastructuur werpt blijkbaar zijn vruchten af. Tot tevredenheid van de Brabanders die, ondanks de zorgen, in de vele initiatieven en opbloeiende solidariteit een positieve bijwerking van deze crisis zien (PON, 2020).

Laten we dus nooit meer badinerend doen over creativiteit, kunst en cultuur. Want zonder komen we niet uit deze crisis. De creatieve sector voedt en onderhoudt onze identiteit, creativiteit, saamhorigheid en weerbaarheid. Theaters, bioscopen, bibliotheken, musea, podia en festivals zijn bij uitstek de plekken waar we kunnen oefenen in het delen van onze angsten, verlangens en ervaringen. Deze oefening blijkt essentieel, juist als onzekere tijden aanbreken. 

Een overheid die creativiteit stimuleert en legitimeert en er daarom ook in investeert, weet zich verzekerd van een samenleving die het heden en de toekomst vol vertrouwen tegemoet kan treden.