Mening | Boeren zetten niet voor hun plezier de kraan wagenwijd open; economisch gebruik van hemelwater

De afgelopen droge zomers hebben er behoorlijk stevig ingehakt. Naar verwachting krijgen we snel weer te maken met een droge periode. Zo heeft het in maart, na de overvloedige regen van de wintermaanden, amper geregend. De voorspellingen kondigen vooralsnog ook geen regen aan. Dus blijft het wijs om slim met water om te gaan.

Boeren staan aan de vooravond van het zaaiseizoen: uw en mijn voedsel gaat de grond in. Sinds de verschrikkelijke gebeurtenissen in de Oekraïne zijn we ons meer van de waarde van gezond, vers voedsel bewust. Het is geen vanzelfsprekendheid, ook niet in ons deel van de wereld. De oorlog heeft ons abrupt uit die zoete droom gewekt. Vanuit hun maatschappelijke opdracht om de samenleving van gezond voedsel en fijn groen te voorzien, koesteren boeren uiteraard hun gewassen. Water is daarbij van levensbelang. Anders groeien gewassen niet of amper, zijn de oogsten slecht, met alle gevolgen van dien.

Uiteraard gaan boeren heel zorgvuldig om met het gebruik van water voor beregening en willen ze de grondwaterstand op peil houden. Goed watermanagement begint naar mijn mening met het vasthouden van water. Dat is geen vanzelfsprekendheid, want ons land is er van oudsher op ingericht om zo snel als mogelijk het water af te voeren naar de zee.

De recente droge jaren hebben ons geleerd dat we ons waterbeheer drastisch anders moeten organiseren: in overvloedige tijden moeten we water vasthouden en sparen voor drogere periodes. Op het totale Brabantse boerenland valt er jaarlijks bijna 2,5 miljard kubieke meter water. In een extreem droge zomer gebruiken Brabantse agrariërs samen zo’n 90 miljoen kuub (3,6 procent). De eenvoudige conclusie is: er valt voldoende water uit de hemel, maar erg onregelmatig. Hoe kunnen we al dat water opvangen, bufferen en inzetten op het juiste moment?

Dat kunnen onze boeren en tuinders. De instrumenten zijn meervoudig. Om te beginnen: gebruik van datatechnologie om constant en heel zorgvuldig te kijken wanneer een gewas ‘dorst heeft’. Dan het toepassen van slimme en innovatieve beregeningstechnieken waardoor de juiste hoeveelheid voedzaam water aan wortels en gewassen wordt gegeven. Denk aan peilgestuurde drainage, subirrigatie en precisieberegening. Bovendien actief bodembeheer, dat de behoefte aan water tot een minimum beperkt en hergebruik van gezuiverd riool- en industriewater.

Het slotstuk is de beregening via sproei-installaties als het echt niet anders kan. Ik wil benadrukken dat een boer echt niet voor zijn plezier ‘de kraan wijd openzet’. Het kost veel geld, maar in het belang van de gewassen (ons voedsel!) kan het soms niet anders. Maar het gaat verder dan enkel de gewassen van water voorzien. Boeren staan ook aan de lat om graslanden door slim waterbeheer nat te houden. Een flink aantal agrariërs doet dit al: welbegrepen eigen- en maatschappelijk belang gaan hier hand in hand. Erkenning hiervan door waterschappen en provincie is dringend gewenst.

Een heikel onderwerp is natuurlijk het waterbeheer rond gevoelige natuurgebieden, waar verdroging op de loer ligt. Ik moet constateren dat het huidige beleid dateert van het einde van de vorige eeuw. Klimaat en technologie zijn de afgelopen 25 jaar echter danig veranderd. ZLTO pleit voor maatwerk, geborgd in bedrijfsspecifieke bodem- en waterplannen. Geen one size fits all-aanpak, maar een integrale visie en dito uitvoering. Dat vergt omdenken van alle belanghebbenden: niet makkelijk, wel hard nodig.

Dus pleit ik ervoor om samen te werken en elkaar te versterken. Omarm dat boeren ook op het gebied van waterbeheer oplossingen hebben. Laten we het aandurven om vastgeroeste denkbeelden en meningen ter discussie te stellen. Elkaar verketteren en alleen het eigen gelijk ophemelen, leidt alleen maar tot ‘gedoe’. Ik ben ervan overtuigd dat dit kan en ook hard nodig is. Dat dient het boerenbelang, het natuurbelang, ons gezamenlijke belang.

Janus Scheepers uit Heeze is bestuurslid en portefeuillehouder Water ZLTO