Mening | Democratie, de lange termijn is moeilijk voor politici; waarom geen burgerraden met inloten van leden

Een natuurramp, een nieuw virus, een wereldoorlog. De aandelenkoersen kunnen kelderen. Er kunnen dingen gebeuren waarvan we misschien nog niet eens weten dat ze bestaan. Veel onzekerheden, is dat de reden dat er zo weinig lange termijn beleid is?

Gaskraan dicht, gaskraan open, geen kerncentrales, wel kerncentrales. Morgen lockdown. Ja laten we 5000 extra boa’s opleiden om te controleren of alle maatregelen gevolgd worden door de brave burgers. Waarom is dat geld niet in de gezondheidszorg geïnvesteerd die al voor COVID met een personeelstekort kampte? Of het milieu, tientallen jaren geleden verschenen al de eerste zorgwekkende rapporten maar nu is het ineens een superhype geworden. Of dan de woningbouw, het was toch makkelijk te voorspellen dat er grote woningnood zou komen, waarom is daar niet eerder naar gehandeld?

Nu snap ik ook wel dat het moeilijk is voor politici om zich met de langere termijn bezig te houden. Ze worden tenslotte gekozen voor een periode van maar vier jaar en in die korte tijd moeten ze de standpunten van de partij verdedigen, zich buigen over allerlei wetsvoorstellen, zichzelf profileren in de media. Of ze willen of niet, het imago, aandacht trekken, lijkt belangrijker geworden dan inhoud.  Polariteit ten top tussen de burgers onderling en de politiek, aangejakkerd door de media. Geen wonder want zij gaan er met de macht vandoor.

De versplintering werkt natuurlijk ook niet mee om iets gedaan te krijgen. En hoe komt het eigenlijk dat de politieke partijen als paddenstoelen uit de grond schieten, zou het iets te maken kunnen hebben met de onvrede van het volk? Als ze met (tien)duizenden demonstreren en er wordt niet naar geluisterd. Of als we moeten constateren dat sommige politici de waarheid, bewust of soms onbewust, met een korreltje zout nemen. Is het dan raar dat veel burgers zich afvragen of de overheid nog wel te vertrouwen is en zelfs niet meer gaan stemmen?

Hebben we nog wel een democratie? Volgens de Dikke van Dale; een staatsvorm waarbij het volk (door vertegenwoordigers) zichzelf regeert en vrijelijk zijn mening en wensen kan uiten. Deze bestuursvorm is gebaseerd op het menselijke gelijkheidsideaal zoals in het eerste artikel van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens staat. Gelijke rechten zijn ver te zoeken als tegenwoordig ook de overheid, geleid door algoritmes, onderscheid maakt en vrijheid van meningsuiting wordt bepaald door commerciële Big Tech bedrijven.

De oudste bekende democratie is de Atheense, in het Grieks betekent demos volk en kratein heersen. Belangrijke politieke beslissingen in de stad werden genomen door een Volksvergadering, samengesteld uit de mannelijke burgers van achttien jaar en ouder (vrouwen, slaven en vreemdelingen hadden geen stemrecht). Een soort burgerraden eigenlijk.

In de Tegenlicht documentaire van afgelopen dinsdag ‘De Weerbare Democratie’ pleit David van Reybrouck voor de invoering van burgerraden. In een burgerraad worden uit alle lagen van de bevolking, per loting, mensen gekozen die zich over bepaalde onderwerpen gaan beraden en hierbij hulp krijgen van deskundigen om zo tot onafhankelijk advies te komen. In Amsterdam is recent een mini-burgerraad georganiseerd om de gemeenteraad over de CO2 uitstoot te adviseren. Hier zijn 26 voorstellen uitgekomen.

Of zoals het Ministerie van de Toekomst waar ik onlangs mee in aanraking kwam, een platform waar mensen samen de toekomst vormgeven. Zij doen dit bijvoorbeeld door burgers, Ministers van de Toekomst, te stimuleren plekberaden te organiseren op uitzichtrijke plekken. Ze creëren samen een visie over een onderwerp voor hun plek waarna ze deze, met lokale kennis en energie, vertalen in een actieplan.

Zo hoor ik steeds meer initiatieven waarin de burger centraal staat en dat geeft deze mens hoop. Zeker als de overheid nu ook nog gaat luisteren en al mijn medeburgers gaan stemmen want wij zijn de democratie. En zoals Winston Churchill al zei, “Democracy is the worst form of government except for all those others that have been tried”. (Democratie is de slechtste regeringsvorm, op alle andere methoden die al geprobeerd zijn na).

Nathalie van Gennip uit Eindhoven is redacteur Tegenlicht Meet Up 040