Ouderenzorg moet snel andere wegen inslaan

De ouderenzorg kampt met hardnekkige en structurele problemen. Het lijkt erop dat men de controle over de sector verloren heeft en dat men niet in staat is de zo noodzakelijke veranderingen door te voeren. Het hoeft geen betoog dat door de huidige situatie veel schade wordt toegebracht aan het imago van de sector.

Het is de hoogste tijd dat andere wegen worden ingeslagen. Snelheid en creativiteit zijn geboden, anders glijdt de sector verder af.

Als we spreken over de toekomst van de zorg, dienen we ervoor te waken dat we niet in herhaling vallen als het gaat over beleidsopvattingen.

We dienen ons te realiseren dat we niet in een tijdperk van verandering zitten maar in een verandering van tijdperk, waarbij een ander paradigma hoort. Denken in permanente oplossingen moet worden vervangen door het nooit-af-principe, waarbij oplossingen per definitie tijdelijk zijn en waarbij we ernaar streven ons voortdurend te verbeteren.

In zo'n nieuwe denkwijze past collectieve intelligentie, kennis moet worden gedeeld en niet worden afgeschermd. In plaats van 'kennis is macht' wordt het adagium 'kennis delen is macht'. We dienen ons ervan bewust te zijn dat oude structuren ernstige obstakels kunnen vormen.

De echte problemen:

Onlangs bleek uit een onderzoek van ouderenbond ANBO en branche-organisatie ACTIZ dat sprake is van een nijpende situatie in het veld van de ouderenzorg. Er is niet geanticipeerd op de sterke vergrijzing, waardoor nu sprake is van een groot gebrek aan seniorenwoningen.

Daarenboven is wederom sprake van een sterke groei van de wachtlijsten voor de verpleeghuizen. Aan het op zich goede beleid om mensen zoveel mogelijk thuis te laten wonen, is geen goed vervolg gegeven. Niet onderkend is dat het thuis blijven wonen ook zijn grenzen kent. Het wegsaneren van verzorgingshuizen heeft het probleem van de ouderenhuisvesting verergerd. Veel ouderen raken tussen de wal en het schip en blijven noodgedwongen thuis wonen, terwijl dat eigenlijk niet meer kan.

Er dient haast te worden gemaakt met het ontwikkelen van nieuwe woonzorgconcepten, niet op de laatste plaats omdat blijkt dat het aantal thuiswonende ouderen de komende jaren verdubbelt. Bij nieuwe woonzorgconcepten dient flexibiliteit en variatie in het aanbod voorop te staan. Dit kan verwezenlijkt worden door grootschalige aanpassing van woningen, het terugdraaien van de sanering van verzorgingshuizen en het ontwikkelen van nieuwbouw.

De ouderenzorg kampt al jaren met een personeelstekort en dat zal de komende jaren alleen maar verder toenemen. De belangrijkste reden hiervoor is het gebrek aan continuïteit in de opleidingen. Deze discontinuïteit is vooral veroorzaakt in de tijd dat bezuinigd diende te worden. Hierdoor ontstond de 'varkenscyclus', het verschijnsel in de economie dat overschotten en tekorten elkaar afwisselen als gevolg van vraag en aanbod. Deze situatie kan en moet worden doorbroken. Dat kan door opleidingsbudgetten onafhankelijk te maken van het jaarlijkse financiële resultaat. De oplossing ligt in de reserve aanvaardbare kosten, een som geld van 15 procent van het budget die van de NZA (Nederlandse Zorgautoriteit) moet worden aangehouden met het oog op de onzekere toekomst. Hierdoor moet onnodig veel geld worden opzijgezet. Geld dat bedoeld is voor de zorg en niet bedoeld is om het op de bank te zetten.

De vereiste continuïteit in de opleidingen kan bewerkstelligd worden als de overheid de instellingen toestaat een deel van de door de zorgautoriteit gewenste reserve in te zetten voor een structurele oplossing van de arbeidsmarktproblemen. Zorginstellingen kunnen dan op de jaarlijkse behoefte afgestemde opleidingsplaatsen aanbieden, zowel in goede als in slechte tijden.

Al jaren pleit de zorgsector voor verlaging van de werkdruk. Niet in de laatste plaats omdat de kwaliteit van de zorg in het geding komt. De toenemende werkdruk wordt vooral toegeschreven aan de alsmaar toenemende bureaucratie.

Daarnaast spelen de kwaliteit van het management en de organisatie, de onregelmatige diensten en het toenemende ziekteverzuim een belangrijke rol. En last but not least, het personeel voelt zich door de genoemde omstandigheden ook nog eens ondergewaardeerd en onderbetaald. Een direct gevolg is een hoge uitstroom van personeel, terwijl de 'vergrijzende' toekomst juist om meer dan het tegendeel vraagt.

Het speelveld binnen de ouderenzorg is uitermate divers en elke speler heeft hierbinnen zijn eigen belang. We moeten af van de stokpaardjes van alle partijen binnen het zorgsysteem. Het wordt tijd dat het ministerie van VWS, de beroepsverenigingen, de zorgorganisaties, de zorgverzekeraars en de Inspectie Gezondheidszorg de neuzen eindelijk eens dezelfde kant op laten gaan en het gemeenschappelijke, het belang van de kwetsbare ouderen, bovengeschikt maken en houden aan ieders afzonderlijk eigen belang.