Minister Braks nam het mestprobleem serieus en voerde in 1984 een wet in voor beperkingen van varkens- en pluimveehouderijen. Minister Brinkhorst steunde Europese voorstellen voor hervorming van de landbouw in 2002, met meer aandacht voor milieu en dierenwelzijn.

Toch is, ondanks deze signalen de veestapel nauwelijks gekrompen. Het is vreemd dat op een dichtbevolkte kleine ruimte, zoals ons land, zoveel in de landbouw wordt geproduceerd. Deze problemen zullen alleen maar toenemen. De boeren, hun geldschieters en de voeder en voedselindustrie vormen een blok tegenover de belangenbehartigers van milieu, natuur en gezondheid, en de tegenstellingen zullen zich in de toekomst alleen maar verscherpen. Er zal landelijk, provinciaal en gemeentelijk echt iets moeten veranderen.

Gelukkig wordt er onderzoek gedaan naar alternatieven voor bestaande manieren van voedselproductie. Dit komt enerzijds tot uitdrukking in het zoeken naar volwaardige plantaardige alternatieven voor dierlijke producten, zoals op de universiteit van Wageningen. Plantaardige producten zijn minder vervuilend en kosten veel minder energie dan dierlijke producten. De verkoop van vleesvervangers op plantaardige basis zit duidelijk in de lift.

Ook wordt er ingezet op circulaire landbouw of een volledige herstructurering van de huidige landbouw. In de tuinbouw worden al jarenlang de ideale omstandigheden voor voedselkweek benaderd, en kan met steeds minder areaal en productiemiddelen steeds meer worden geoogst. Deze trend kan in de lab-landbouw worden voortgezet. Er blijkt voor de teelt van veel gewassen geen grond en geen daglicht nodig te zijn, waardoor op heel andere wijze kan worden geteeld, bijvoorbeeld in torens of onder de grond.

In de nieuwe teeltsystemen kan het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen sterk worden beperkt. Ook hoeven er veel minder meststoffen, zoals stikstof en fosfaat te worden gebruikt. Er worden systemen ontwikkeld om het gebruikte water te recyclen, waardoor de emissies sterk dalen. Deze ontwikkeling past in het streven naar kringlooplandbouw, waarbij niet meer areaal en grondstoffen worden gebruikt dan noodzakelijk, en reststromen hergebruikt kunnen worden.

Voor wat betreft de productie van vlees zou voortgebouwd kunnen worden op het werk van Mark Post, een van de eerste wetenschappers die al in 2013 een kweekvleesproduct presenteerde. Daarnaast trekt het teveel eten en slecht voedsel een sterke wissel op ons gezondheidsstelsel. Dat kost miljarden per jaar, denk aan obesitas, suikerziekte, veel vormen van hart- en vaatziekten en kanker.

Alleen een gezamenlijke inspanning van producenten, politiek, maatschappelijke instituties en consumenten kan leiden tot de noodzakelijke trendbreuk waardoor onze aarde leefbaar blijft.

Daarbij zal de traditionele boer en de voeder en voedselketen uit hun comfortzone moeten treden en stoppen met ontkennende lobby of op termijn moeten verdwijnen. Deze mega transformatie zal wel op een goede en maatschappelijke acceptabele manier moeten plaatsvinden en verdient een centrale rol in de huidige formatie.

Willem Vermeulen, psycholoog en Raf Daenen, oud wethouder en docent maatschappelijke ontwikkeling uit Middelbeers.