Het creëren van nieuwe woonvormen voor senioren is een van de grote opgaven bij de woningbouw. Niet om hen uit hun huizen te jagen, maar omdat hun woonbehoefte verandert bij het “klimmen der jaren”. En dat is extra lastig voor veel ouderen omdat ze vaak al vele jaren prettig wonen in een herkenbare buurt. Terwijl studenten eenvoudig hun boeltje pakken en verkassen, is deze stap veel ingrijpender voor ouderen. Velen zijn letterlijk vergroeid met hun omgeving en zien er tegen op om te verhuizen.

De kritische reactie van de ouderenbonden op de stelling dat er te weinig doorstroom van oudere inwoners is, kan ik daarom goed plaatsen. Het lijkt alsof senioren maar moeten doorstromen ten behoeve van andere groepen, bijvoorbeeld starters. Dan is het inderdaad een spel waarbij de kwetsbaren de rekening gepresenteerd krijgen van een overspannen markt. Het recht van de sterkste gaat gelden.

Meer aandacht voor de veranderende woonvraag van senioren is wel nodig. Wanneer het “stiller” in huis wordt, krijgen alle mensen, dus ook senioren, meer behoefte aan nabijheid van anderen. Ze kunnen nog wel alles zelf, maar toch. Bij wie kan ik even terecht als het nodig is, wat als ik me even niet zo lekker voel. Nabuurschap en gedeelde leefomgeving is dan zeer belangrijk. Een schoonmaker komt niet alleen schoonmaken maar is ook aanwezig; het is, om het in een oer-Nederlands woord uit te drukken, gezellig.

Nabijheid speelt vaak ook letterlijk een rol. De afstand tot winkels en (medische) voorzieningen wordt steeds crucialer als men ouder wordt. De overheid zou veel meer moeten inzetten op het realiseren van nieuwe Samenwoon-vormen voor ouderen waarin ontmoeting en nabijheid zijn geborgd, ondersteund met digitale oplossingen en de nodige zorg. Het levert de overheid ook nog eens heel veel op. De cijfers spreken boekdelen, want in 40% van de huizen woont 1 persoon. Met als gevolg dat het gemiddelde aantal woon-m2 in Nederland hoger is, namelijk 65m2, dan in omliggende landen (45m2). Een gemiddeld huishouden bestaat thans uit 2,2 personen. In 1970 was dat 3,5. We hebben dus te veel eenpersoons-huishoudens die op een te groot oppervlakte wonen. Dat moet ook gezegd kunnen worden.

Helaas werkt de overheid zichzelf, vreemd genoeg, tegen. Zo loont samenwonen niet; de sociale voorzieningen werken op dit punt zelfs averechts. Twee mensen met een AOW die samen gaan wonen, gaan er financieel op achteruit. Hetzelfde geldt voor mensen met een uitkering die besluiten samen een huishouden te gaan voeren. Of wanneer een kind weer thuis komt wonen, onmiddellijk krijgen de ouders de rekening gepresenteerd.

Ook de lokale overheid remt regelmatig oplossingen. Neem het concept van friends-wonen. Twee of meer aparte huishoudens die voorzieningen delen in 1 woning. Gemeenten zijn zeer kritisch op het sleutelen van bestaande woningen, omdat dit namelijk overlast kan veroorzaken. Dus liever niet.

Met de doorgeschoten individualisering en regulering van de overheid (ook op sociaal gebied) verergert de overheid zelf het woning-te kort. Terwijl er zoveel kansen zich aandienen voor alternatieve woonvormen in stad of dorp. Winkelcentra veranderen qua karakter en omvang, zorgvastgoed moet worden her-bestemd en ook stedelijke tankstations (in Noord-Brabant circa 100) zullen de komende jaren verdwijnen. Dit levert ruimte op voor duizenden woningen. Gemeenten en provincie, pak die kans!

Woningbouw heeft op alle niveaus aandacht nodig: lokaal, provinciaal en landelijk. De doorstroom van oudere inwoners moet wat mij betreft actief gestimuleerd worden, maar niet vanuit louter economische, marktgerichte motieven. Een mooie bijvangst is dan wellicht wel dat er passende woonruimte beschikbaar komt voor andere groepen in onze samenleving, bijvoorbeeld starters. Maar deze bijvangst mag nooit doel op zich worden.

Kees de Heer uit Eindhoven is lid van de CDA-fractie van Provinciale Staten Noord-Brabant.