Zoektocht naar menselijke maat in vreemdelingenrecht; parallel met toeslagaffaire

Mijn werk met vreemdelingen is oneindig interessant, complex en waardevol. Soms worstel ik met geloofsovertuigingen van cliënten die haaks staan op mijn normen en waarden. Soms breekt mijn hart wanneer vrouwen die ik mag bijstaan, mij vertellen op welke manieren zij zich gevangen voelen in hun relatie. Soms vertellen cliënten mij hoe weerzinwekkend zij homohuwelijken vinden. 

Maar ook soms, nee heel vaak, ervaar ik hoe cliënten gestraft worden. Derdewereldlanden die geen papieren of paspoorten (meer) verstrekken, zorgen er in Europa voor dat een cliënt ‘niemand’ is omdat de identiteit niet kan worden vastgesteld. Omdat de cliënt laag geletterd is, wat resulteert in een lager inkomen, mag hij of zij niet in Europa samenwonen met echtgenoot en kinderen. Een doof, minderjarig, Nederlands kind heeft geen recht op een gehoorapparaat omdat de moeder hem bij de geboorte niet heeft aangegeven bij de gemeente en nu ontbreekt een BSN-nummer. En dan ben ik er nog lang niet.

Wat vaker voorkomt is hoe een Eindhovense cliënt die een inburgeringscursus heeft gevolgd waarvoor een bijbehorende lening aangevraagd bij DUO danig in de financiële problemen terecht komt. We proberen hem te helpen, want de schuld drukt hard, vooral nadat bleek dat het volgen van de cursus totaal onnodig was. Maar niemand voelt zich verantwoordelijk, ook niet nadat ik bij alle betrokkenen (digitaal) aan tafel heb gezeten.

Helpende instanties hebben onvoldoende aan hun onderzoek plicht voldaan waardoor deze meneer nu vastzit aan een onaflosbare schuld. Hij had erop mogen vertrouwen dat professionals hem op de juiste manier verder helpen en niet verder in de problemen zouden brengen. Wanneer je hem ontmoet en goed luistert en kijkt had dit niet fout hoeven gaan. Het was een gebrek aan kennis, interesse en betrokkenheid.

Kennen we in het vreemdelingenrecht een menselijke maat en wordt deze juist toegepast? In dit geval woont de client al ruim 20 jaar in Nederland en hij ontving lang geleden een brief van de gemeente Eindhoven waarin staat dat hij inburgeringsplichtig is. Hierdoor is hij in 2017 bij het Stercollege in Eindhoven beland. Vermoedelijk heeft een medewerker van het Stercollege namens hem de lening bij DUO aangevraagd en heeft hij lessen gevolgd met het idee dat hij 600 uur aanwezig moest zijn om in aanmerking te komen voor een ontheffing. Maar de cliënt kan niet lezen en schrijven en er wordt getwijfeld aan zijn vermogen om te leren, wat wordt bevestigd door werkgever Ergon. Het is daarom ondenkbaar dat hij zelfstandig deze lening heeft aangevraagd. 

De cliënt kwam vaak niet naar de les omdat zijn full time baan bij Ergon voor ging. Dat hij 600 uur lessen gevolgd moest hebben om een ontheffing te krijgen was onjuist. Hij viel onder de verantwoordelijkheid van de gemeente Eindhoven en dus niet onder DUO. Het is daarom twijfelachtig te noemen dat DUO een dergelijke lening heeft verstrekt zonder onderzoek te hebben gedaan. Fout na fout en het ontbreken van een individuele beschouwing leiden tot dit dramatisch resultaat.

Milou van Dooren-Weekers uit Valkenswaard werkt bij Vluchtelingenwerk Eindhoven en is betrokken bij Stichting Migratieradar