Misschien helpt ‘een middel uit de oude doos’ zoals de gemeenteraad van Berghem het in 1946 benoemde toen daar de ‘verordening op de hand- en spandiensten’ weer werd afgestoft. Een eenvoudige belastingmaatregel die voor het onderhoud van wegen altijd goed werkte. Met hand- en spandiensten door de bewoners van het centrum werd in 1838 in Oss de Heuvel bestraat. Niet iedereen had er zin in maar uiteindelijk was die met klinkers belegde Heuvel toch een mooi gemeenschapsproject.

Hand- en spandiensten waren een belastingheffing in natura, een dagje werken voor de gemeenschap. Dat gold in principe ook voor armere inwoners, want je handen laten wapperen kon iedereen, was de redenering. Wie een paard met kar bezat, kon worden opgeroepen voor spandiensten. Vaak hoefde het maar één dag per jaar en in bijzondere gevallen stond er een kleine vergoeding tegenover.

Toen de gemeenteraad van Berghem daar in 1946 weer over sprak, probeerde het raadslid Hoeks de arbeiders daarvan uit te zonderen omdat die er een verlofdag voor moesten opnemen. Burgemeester Linders vond dat je niet alles op de schouders van de boeren kon leggen die met hun paard en wagens altijd al de klos waren. Bovendien was er een vergoeding van 2 gulden per dag. Wie daarentegen niet wilde komen, moest een ‘belastingaanslag’ van 2, 3 of 10 gulden aan de gemeentekas gaan betalen.

In 1946 waren deze hand- en spandiensten in Berghem voor het onderhoud van wegen. De raad had ze net zo goed kunnen inzetten voor het opruimen van zwerfafval. In 1950 mopperde de gemeente nog: ‘de bermen zijn geen vuilnisbakken’. Maar het leek er wel op gezien de ‘oude dozen, het opruimingsvuil en het oud ijzer’ dat daarin steeds werd aangetroffen.

Zo erg als in Nistelrode in 1926 was het vermoedelijk niet. Daar waren veel bermen ‘lelijk bezaaid met todden, oud papier, afval van groenten, verlepte bloemen, glasscherven, oud roest en conservenblikjes’. In Nistelrode moest je dus niet zijn. Wel in Lith, waar geen afval in de berm lag. Daar lagen ‘jongelui van verschillend geslacht’. Vooral na de kermis. Aan dit zedeloze euvel besteedde de raad op 3 september 1928 een verontwaardigd debat. De oplossing werd een bepaling in de politieverordening die stelde dat het voortaan verboden was aan ‘jongelui van verschillend geslacht te gaan liggen aan bermen van wegen of aan den talud van den dijk’. Hand- en spandiensten waren hier niet nodig.