Kabinet belooft: Haagse bestuurscultuur gaat op de schop

Rutte en collega's moesten zich gisteren in het Kamerdebat verdedigen tegenover een massief oppositieblok dat uitleg eiste over de vrijgegeven ministerraadsnotulen. Partijen vroegen vergeefs om extra vergaderverslagen, Denk-leider Farid Azarkan diende daarop een motie van wantrouwen in (met steun van PVV, Forum, BBB en Bij1, samen 30 van de 150 zetels). Maar die haalde geen meerderheid, behalve de vier coalitiepartijen stemden onder meer PvdA en GroenLinks tegen deze ‘rode kaart’ voor het kabinet. Zij steunden wel een motie van afkeuring, maar ook de ‘gele kaart’ kreeg geen meerderheid. 

Het publiceren van de notulen maandag bracht diverse ministers in verlegenheid. Zij klaagden meermaals over Kamerleden die ‘te activistisch’ zijn of hen tegenwerken, en over een onophoudelijk vragenvuur uit het parlement. Demissionair premier Rutte erkende dat zijn uitlatingen daarover ‘ongepast’ zijn. De premier heeft vooral spijt van zijn steun voor de uitspraak dat parlementariërs van de coalitie niet kritischer mogen zijn dan oppositie-Kamerleden: ,,Maar het is nooit bedoeld om Kamerleden de mond te snoeren.” 

CDA-leider en demissionair minister van Financiën Wopke Hoekstra legde uit wat bedoeld wordt met het ‘sensibiliseren’ van Omtzigt. Hij maakte geen excuses: ,,Mijn commentaar ging over het sensibel maken, het bewust maken van de mogelijkheden in de uitvoering.’’ Hoekstra zei dat hij vooral ‘aandacht en begrip’ vroeg voor de problemen bij de Belastingdienst. Demissionair minister Wouter Koolmees (D66) van Sociale Zaken gaf toe dat het er ‘helemaal niet mooi uit zag’ dat hij leegliep over mondige parlementariërs na een slecht nieuwsbericht over het Toeslagendossier: ,,Ik had op dat moment een frustratie. Ik had behoefte om in de ministerraad stoom af te blazen.” 

Rutte beloofde in het debat een compleet nieuwe Haagse bestuurscultuur, met minder achterkamertjespolitiek, meer openheid en meer tegenmacht voor de Tweede Kamer. De premier lanceerde daarbij een nieuwe term: ‘de tussenwereld’. Zo omschrijft de premier het circuit van informele overleggen tussen kabinets- en Kamerleden, de Haagse vergaderweek staat bol van sessies waarin betrokkenen coalitieplannen bespreken. 

Dat slaat het dualisme te veel dood, vinden critici. Om de Kamer weer meer een autonome controlerende taak te geven, vindt Rutte nu ook dat het minder moet met die ‘tussenwereld’: ,,Er is veel contact. Waar dat het karakter krijgt van afstemmen, moeten we proberen die tussenwereld weg te krijgen.’’

Maar veel oppositiepartijen slikken de verbeteringen en beloftes niet zomaar. Er blijft commentaar over de summiere informatievoorziening en de dominantie van beeldvorming in de ministerraad. ,,Het ging in al die 37 pagina’s notulen nul keer over discriminatie, nul keer over kinderen in armoede”, zei SP-leider Lilian Marijnissen eerder op de dag. ,,Dat is geen onmacht, dat is onwil. Als vragen van Pieter Omtzigt eerlijk beantwoord waren, dan stonden we hier niet. Als één iemand in de ministerraad met de vuist op tafel had geslagen, dan stonden we hier niet”, zei Marijnissen op de dag dat Trouw onthult dat de compensatie van gedupeerde ouders vast dreigt te lopen door een crisis bij de Belastingdienst.

Voor de deadline van 1 mei krijgen 11.000 gedupeerden van de toeslagenaffaire de toegezegde compensatie van 30.000 euro, meldde staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen, D66) tijdens het debat. Dat is minder dan de helft van de 25.600 ouders die zich voor 15 februari hadden gemeld voor de ‘Catshuisregeling’.