Koolmees wil graag af van kwart miljard euro: ‘Schaamte om hand op te houden is onterecht’

Doorgaans zijn kabinetsleden blij als uitgaven lager uitvallen dan gedacht. Maar dat geldt niet voor de 260 miljoen euro die demissionair minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken klaar heeft liggen voor de Tonk, ofwel de Tijdelijke ondersteuning noodzakelijke kosten.

Deze regeling is bedoeld voor mensen die door corona hun vaste lasten niet meer kunnen betalen en is de jongste knoop in het vangnet dat de regering heeft gespannen om burgers en bedrijven door de coronacrisis te loodsen.

Maar waar Nederlanders de weg naar de NOW, Tozo en TVL goed weten te vinden, loopt het voor de Tonk niet storm. In sommige gemeenten blijven de aanvragen steken op slechts 10 procent van het verwachte aantal. ,,Dat valt inderdaad een beetje tegen’’, erkent Koolmees. ,,Zonde.’’

In sommige gemeenten lukt dat beter dan in andere. Waar bijvoorbeeld Rotterdam tot de achterblijvers behoort, heeft Amsterdam al 30 procent van het budget uitgegeven. Daarmee zijn bijna drieduizend inwoners geholpen. Rutger Groot Wassink, GroenLinks-wethouder in de hoofdstad, zegt dat het extra budget zeker een duw in de rug is geweest. Onder meer door de tekorten bij de jeugdzorg is het volgens hem ‘glashelder’ dat er druk zit op de gemeentelijke financiën. ,,De verdubbeling van het budget is belangrijk geweest.’’

De Amsterdamse aanpak onderscheidt zich doordat er actief beleid is gevoerd. Groot Wassink: ,,We hebben mensen aangeschreven die eerder gebruik hebben gemaakt van de Tozo, maar vanwege de partnertoets daarvoor niet langer in aanmerking kwamen. Zij kunnen mogelijk wel aanspraak maken op de Tonk.’’

De gemiddelde toekenning in Amsterdam bedraagt 3750 euro per persoon over een periode van zes maanden. Dit geld gaat vooral naar huurders, want eigenaren van koopwoningen zijn in Amsterdam vaak goedkoper uit dan mensen die in de peperdure hoofdstad een huis huren. Volgens Groot Wassink is het van belang dat mensen op tijd worden geholpen en dat er niet wordt gewacht tot ze door hun spaargeld heen zijn. ,,Je wilt de mensen dusdanig ondersteunen dat ze straks hun werk weer op kunnen pakken en niet eerst in de schulden of andere ellende belanden.’’

Voor de uitvoering van de Tonk is Koolmees afhankelijk van gemeenten. Tegelijkertijd heeft hij zelf te maken met een veeleisende Tweede Kamer. Die wilde bijvoorbeeld dat gemeenten geen vermogenstoets zouden toepassen. Toch is dat in veel gemeenten wél gebeurd. In Amsterdam geldt dat aanvragers maximaal 30.000 euro spaargeld mogen hebben om Tonk te kunnen krijgen, in andere gemeenten komen ook lagere plafonds voor. Ook het bedrag dat mensen kunnen krijgen, verschilt nogal per gemeente. Zo krijgen Utrechters maximaal 1500 euro Tonk, terwijl in Amsterdam het maximum vier keer zo hoog is: 6000 euro.

Koolmees wil niet over die verschillen oordelen, wat de Kamer er ook van vindt. ,,De regeling is zo opgetuigd dat gemeenten de ruimte hebben maatwerk te bieden. Het is logisch dat de gemeenteraad daar ook wat over te zeggen wil hebben. Ik heb een handleiding meegestuurd en gevraagd voorzichtig te zijn met een vermogenstoets. Maar uiteindelijk ga ik daar niet over.’’

Minister Koolmees zegt dat er rond 20 mei een besluit valt over hoe de steun er na 1 juli uit zou moeten komen te zien. ,,Daar ga ik eerst met de collega’s in het kabinet over praten. Het is niet netjes om daar nu al in de krant over uit te weiden.’’

Toch valt uit zijn woorden op te maken dat verlenging van de coronasteun voor de hand ligt. ,,Het is belangrijk dat we echt voorkomen dat ondernemers en werkenden kopje-onder gaan, terwijl we zó lang mensen met steunpakketten hebben geholpen. Ze hebben gewerkt, kijk maar naar de werkloosheid die laag is gebleven. We moeten zorgen dat mensen goed door de crisis worden geholpen. Die verantwoordelijkheid voel ik zeker.’’

Kijk hier onze video's over de coronacrisis: