Minister Adema na 'politieke doodzonde': ‘Excuses aan Kamer en vooral aan de boeren’

De als laatste tot dit kabinet toegetreden minister zegt in het debat herhaaldelijk sorry: ,,Ik bied daarvoor de Kamer en vooral ook de boeren excuses aan.’’ Hij zegt toe dat hij de Tweede Kamer een signaal had moeten geven, omdat de Litouwse Eurocommissaris per brief liet weten dat hij het door Adema voorgestelde overgangsjaar voor boeren helemaal niet zag zitten. ,,Ik had moeten melden: er zijn nu nieuwe signalen binnen.’’

Adema maakt het zelfs nog iets explicieter: ,,Ook als de brief de 22e of de 23e of Tweede Kerstdag of op Nieuwjaarsdag was binnengekomen, dan nog had ik het moeten melden. Ik heb zodra zo’n signaal binnenkomt dat met u te delen.’’

Tijdens een debat dat hij over dit onderwerp had, lag die keiharde waarschuwingsbrief al op het departement, maar daar had hij toen nog geen weet van, verklaarde Adema eerder al. Toch neemt de ChristenUnie-bewindsman alle verantwoordelijkheid op zich. ,,De minister is verantwoordelijk en dat is nooit een ambtenaar.’’

Luister ook naar onze podcast Politiek Dichtbij, en abonneer je via Spotify of Apple:

De Tweede Kamer verwijt hem ‘een doodzonde’. ,,Het vertrouwen neemt nu eigenlijk alleen maar af’’, reageert BBB-voorvrouw Caroline van der Plas beteuterd. De Partij voor de Vrijheid kondigt al bij aanvang van het debat een motie van wantrouwen tegen hem aan. PVV-Kamerlid Alexander Kops verwijt de ChristenUnie-bewindsman ‘liegen en bedriegen’. ,,Niet wanneer er stront aan de knikker is, maar pas wanneer die stront aan de knikker niet langer onder de pet gehouden kan worden, worden wij geïnformeerd.’’ Morgen wordt er over zijn motie van wantrouwen gestemd, afgaande op het debat haalt die waarschijnlijk bij lange na geen meerderheid.

Maar er worden wel grote vraagtekens geplaatst bij zijn handelen. ,,Hoe kan het nou dat zo'n mega-belangrijke brief niet onder de ogen van de minister is gekomen?’’ vraagt PvdA-Kamerlid Joris Thijssen zich hardop af. ,,Dit beschadigt het vertrouwen in het bestuur van Nederland.’’

Ook de VVD ‘baalt’ volgens het liberale Kamerlid Thom van Campen van de gang van zaken. ,,Stel je voor dat je je pootgoed al in hebt gezaaid en de boekhouding rond hebt en dan worden alsnog de spelregels veranderd’’, beschrijft hij de misère waar boeren mee werden geconfronteerd. Hij wil dat boeren gecompenseerd worden voor de economische schade die zij daardoor lijden.

De Landbouwminister wilde boeren langer de tijd geven om aan Brusselse eisen te voldoen, maar de Eurocommissaris was het hier niet mee eens en dreigde daarmee het voorkeursbeleid dat Nederland heeft helemaal in te trekken. Daarop besloot de minister alsnog toe te zeggen dat vanaf 1 maart randen langs percelen niet meer bemest mogen worden.

Verschillende Kamerleden verwijten de ChristenUnie-bewindsman daarom dat hij ‘wéér een geitenpaadje kiest’, maar dat is volgens Adema niet het geval. D66-Kamerlid Tjeerd de Groot: ,,Door pas op 1 maart te voldoen aan de eisen vanuit Brussel en niet al op 1 januari zoals van ons wordt gevraagd, blijven er nog twee weken over waarin boeren maximaal mest kunnen gaan uitrijden. Het lijken wel de dertien doldwaze mestdagen.’’

Boeren mogen vanaf 16 februari drijfmest uitrijden, zo blijkt uit gegevens van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). GroenLinks en D66 zien dit niet zitten. GroenLinks-Kamerlid Laura Bromet: ,,Het is mij al langer duidelijk dat Brussel geen geduld meer heeft. Elke keer zoekt Nederland wéér de grenzen op, terwijl nu nog maar 0 procent van de Nederlandse wateren voldoet aan de nieuwe regels voor waterkwaliteit die ingaan in 2027.’’

Lees door onder de foto

De Tweede Kamer is er niet gerust op dat voor Nederlandse boeren de komende jaren nog een uitzondering geldt op de Europese mestregels. Nederlandse boeren mogen al jaren meer mest uitrijden dan collega’s in andere EU-lidstaten, op voorwaarde dat de waterkwaliteit voldoende zou worden beschermd. In september werd bekend dat aan die uitzonderingspositie in 2026 een einde komt. Er werd een geleidelijke afbouw afgesproken, maar dan moest Nederland wel al dit jaar maatregelen treffen om watervervuiling te beperken.

Op aandringen van een Kamermeerderheid koos Adema ervoor een aantal van die maatregelen een jaar uit te stellen, omdat veel boeren in september al verplichtingen waren aangegaan voor het winterseizoen. Maar de Europese Commissie liet al op 20 december weten dat de deal dan van de baan zou zijn. PvdA’er Joris Thijssen oppert om het zekere voor het onzekere te nemen en alsnog voor de strengst denkbare variant te kiezen. Hij vreest dat de Europese Commissie alsnog eist dat de regels al per 1 februari ingaan, of zelfs met terugwerkende kracht tot 1 januari. ,,Dan zitten boeren weer in de penarie.”

Kamer kritisch op Adema: ‘Minister zit in ontkenningsfase’