Op tv probeert Rutte formatie vlot te trekken, Omtzigt bereid tot gesprek

Een panklaar recept om het vertrouwen in hem te herwinnen, had Rutte duidelijk niet. Wel erkende hij dat er ‘dingen niet zijn goed gegaan’. ,,En dat er zaken anders moeten.”

Sinds zijn verkiezingsoverwinning stortte Ruttes optreden de formatie en het vertrouwen van collega-politici in diepe crisis. Hij bleek over het lot van CDA’er Pieter Omtzigt (‘functie elders’) binnenskamers te hebben gesproken - en daarover te hebben gelogen. En toen de woede daarover amper geluwd was, borrelden er ook nog notulen op van ministerraden over de Toeslagenaffaire, na onthullingen van RTL Nieuws. Weer was het beeld dat Kamerleden zijn tegengewerkt door de machinerie onder Ruttes leiding.

Rutte stak daarover – enigszins – een hand in eigen boezem: ,,Ik lieg niet, ik probeer geen dingen toe te dekken. Maar ik zie hoe mensen denken: ‘Het is wel handig dat hij het niet weet’. Ik moet me dus nog veel meer afvragen bij wat er op mijn bureau komt: weet ik voldoende? Ken ik de details? Ik kan het niet meer rechtzetten, maar dat is dus niet altijd zo geweest.”

Tegelijk ging Rutte niet door het stof. Al sinds de jaren 80, zo haalde hij aan, werd informatie aan publiek en pers onthouden om ambtenaren te beschermen, omdat hun opvattingen daarin te lezen waren. ,,Ik ben hier ook niet om boete te doen.”

Wel zei hij dat ‘zaken anders moeten’. Zo wil hij niet langer binnenskamers – met coalitiepartijen – de grote besluiten bedisselen nog voordat de Tweede Kamer daar aan te pas is gekomen. Rutte heeft dat in de weg gezeten, zei hij. ,,In een streven naar goede sfeer in het kabinet, ook naar snelle besluitvorming en inderdaad het behouden van controle, heb ik bijgedragen aan laten wegebben van grotere tegenstellingen in de politiek.”

Het zogeheten ‘primaat’ voor grote besluiten moet weer in de Kamer komen te liggen, en in de ministerraad op vrijdag. ,,Die mogen wat mij betreft tot 22.00 uur ’s avonds duren.”

Rutte kondigde eerder ‘radicale ideeën’ aan, maar deed weinig nieuwe uit de doeken. Eerder al zei hij er voorstander van te zijn dat een volgend kabinet een dunner regeerakkoord maakt, zodat beleid niet al van meet af aan vastligt. Ook moet een nieuw kabinet volgens hem minder beslissingen overlaten aan maatschappelijke organisaties. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij het Klimaatakkoord, waar de Tweede Kamer uiteindelijk nog maar weinig invloed op had.

Ruttes interview is vooral een charmeoffensief in de verschrikkelijk moeizame formatie. Die zit muurvast omdat meerdere partijen hebben aangegeven niet met Rutte in een kabinet te willen stappen - er was te veel gebeurd. Ruttes ideeën over die zogenoemde ‘nieuwe bestuurscultuur’ kunnen dat chagrijn maar deels wegnemen, waarschijnlijk.

PVV, SP en Bij1 sluiten samenwerking met Rutte uit. Partij voor de Dieren, Denk en BBB zeggen samenwerking ‘niet geloofwaardig’ te vinden.

Toch zit bij andere partijen de deur niet dicht: PvdA en GroenLinks wilden eerst van Rutte horen hoe hij zelf dacht het vertrouwen te kunnen herstellen. Dat heeft hij nu verteld. Rutte moet beseffen dat het pas stap één is, woensdag komt hij de andere partijen onder ogen tijdens een debat in de Tweede Kamer over de formatie.

Tegelijk kent Rutte zijn macht. Hij merkte bij Nieuwsuur droogjes op dat het toch echt de VVD is die ‘de verkiezingen heeft gewonnen’. Een meerderheidskabinet zonder VVD is vrijwel onmogelijk. ,,Ik heb 2 miljoen voorkeursstemmen. Het zou raar zijn als ik nu zou zeggen: ik stap op.’’

Hij durfde alweer uit te kijken naar de coalitievorming, waar hij ook graag het CDA bij wil betrekken, mét de veelbesproken Pieter Omtzigt. Rutte verklapte dat hij ‘na sms-contact’ binnenkort een gesprek met de CDA’er heeft.

Omtzigt liet op Twitter weten dat hij ‘altijd‘ tot een gesprek bereid is, ‘maar dat het op dit moment niet lukt dit soort gesprekken te voeren’. Rutte wilde volgens hem vrijdag een gesprek. Omtzigt zit al maanden ziek thuis. Het herstel ‘gaat langzamer dan gehoopt door de aanhoudende stroom zaken rond mijn persoon’.

Bekijk hier al onze video’s over de politiek: