Plastic verpakkingen gaan in de ban: ‘Ook voor de patatbakker wordt het lastig’

,,Dit gaat verpakkingsland beheersen’’, zegt Roland ten Klooster, hoogleraar packaging design and management aan de Universiteit Twente, over de voorgenomen plannen van de Europese Commissie. ,,Het zijn simpele voorstellen die enorme gevolgen zullen hebben.’’

Eurocommissaris Frans Timmermans presenteerde vandaag plannen om de almaar groeiende afvalberg een halt toe te roepen. Een EU-burger gebruikt jaarlijks ongeveer 180 kilo per jaar aan verpakkingsmateriaal, en zonder actie wordt alleen dat maar meer, aldus Timmermans.

Volgens de Europese Commissie moet dat radicaal anders: iedere EU-burger moet in 2040 15 procent minder verpakkingsmateriaal gebruiken dan in 2018. Daar moet wel flink wat voor gebeuren, en het zijn stappen waar bedrijven niet op zullen zitten te wachten.

Allereerst een verbod op te grote dozen van webshops. Nu wordt uit gemak vaak een standaardmaat doos gebruikt voor spullen die aan huis worden geleverd, maar daarin mag straks nog maar 40 procent loze ruimte zitten. Hotels mogen hun shampoos niet meer in mini-flesjes verpakken, en restaurants mogen jam of pindakaas ook niet meer in mini-verpakkingen aan klanten serveren.

Timmermans gaat ook de strijd aan met wegwerpbekers van koffiebarretjes. In 2040 moet 80 procent van de meeneembekers herbruikbaar zijn. Koffiemelk in cupjes of melkpoeder in zakjes? Die worden verboden. Net als zakjes ketchup en mayonaise bij een frietzaak. Al het verpakkingsmateriaal dat na alle veranderingen toch nog overblijft, moet ten minste afbreekbaar zijn, zoals stickers op appels en peren. Ook bierfabrikanten moeten aan de bak: over zeven jaar moet 10 procent van de bierflesjes hervulbaar zijn. In 2040 moet het gaan om 20 procent.

Wie een koffie voor onderweg haalt, moet dat dus met eigen beker doen. Een soortgelijk probleem geldt voor een frietje voor onderweg: het plastic bakje gaat in de ban. Een kartonnen bakje als vervanger? Dat is nog niet zo gemakkelijk, zegt Chris Bruijnes, directeur van het Kennisinstituut voor Duurzaam Verpakken. ,,Kartonnen bakjes hebben een beschermend laagje van plastic, dat is nodig voor voedselveiligheid. Ook dat ziet de commissie nu als een ongeschikt product. Het wordt lastig voor de patatbakker’’, aldus Bruijnes.

Met zijn organisatie helpt Bruijnes bedrijven met duurzame verpakkingen. Grote bedrijven als Heineken en Albert Heijn kloppen bij hem aan, maar ook kleinere ondernemingen uit het mkb. ,,Over het algemeen zijn zij niet zo blij met nieuwe regels. Maar aan de andere kant: zonder regels gebeurt er te weinig. Soms zijn regels nodig om paal en perk te stellen. Maar leuk vinden ze het nooit.’’

Toch ziet Bruijnes al goede initiatieven: op de nieuwe kleine frisdrankflessen blijven de doppen vast zitten, zodat ze niet in de natuur belanden. En in Nederland hebben kleine flesjes inmiddels ook statiegeld. Producenten van schoonmaakmiddelen experimenteren ook met hervulbare systemen: Cif won onlangs een prijs met een navul-cup. ,,Je mengt die thuis met water, waarna je het vertrouwde schoonmaakmiddel krijgt. Je hebt op die manier veel minder verpakking nodig. Vaak vervoeren we vooral heel veel water in verpakkingen.’’

Een Albert Heijn in Rotterdam opende begin dit jaar al een muur met verpakkingsvrije producten:

En toch is ook Bruijnes op zijn hoede. ,,Kijk bijvoorbeeld naar die miniverpakkingen voor pindakaas bij hotels. Stel, hotels moeten gaan werken met schaaltjes, wat doe je met de pindakaas die overblijft? Die moeten ze weggooien want het is niet geschikt voor de volgende klant. Mogelijk komt op deze manier meer voedselverspilling, dat is een nadeel.”

Hetzelfde geldt voor folie rondom komkommers, waar altijd veel discussie over is. ,,Dat folietje is bedoeld om ze vers te houden, zeker als de komkommers uit verre landen komen, zodat je ze minder snel hoeft weg te gooien. Voor Nederlandse komkommers, geteeld in de zomer, hoeft dat niet, maar wij willen het hele jaar komkommers eten.”

Ook Ulphard Thoden van Velzen, onderzoeker verpakkingstechnologie en recycling aan de Universiteit van Wageningen, is er van overtuigd dat de plannen uit Brussel veel zullen veranderen. ,,Er wordt nu een prullenbak met allemaal voorstellen en maatregelen omgegooid. Daar schrikken veel bedrijven van. Maar dat hebben ze over zichzelf afgeroepen door alsmaar te willen groeien en maatregelen al jarenlang te willen vertragen. Nu zijn ze boos in Brussel, en dan is dit wat je krijgt.’’

Hij denkt dat veel innovaties mogelijk zijn; neem bijvoorbeeld een komkommer zonder folie: ,,De supermarkt kan ‘m achter een schot leggen om de luchtvochtigheid perfect te houden. Het is allemaal mogelijk, maar het gaat veel geld kosten.’’

Bekijk onze nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: