Remkes: 500 tot 600 grote stikstofvervuilers moeten binnen een jaar worden aangepakt

Remkes stelde vanmiddag tijdens de persconferentie waarin hij zijn rapport presenteerde dat de verwachtingen over zijn rapport door de korte tijd die hij had ‘te hoog zijn opgevoerd’. Toch liegen zijn conclusies en aanbevelingen er niet om. ,,Het eerlijke verhaal is dat de stikstofmaatregelen veel te lang vooruit zijn geschoven”, gaf Remkes het kabinet een veeg uit de pan. Hij stelt dat 'een betere koers nodig is'.

De bedrijven die zo snel mogelijk moeten worden uitgekocht, kunnen wat hem betreft zowel uit de agrarische als uit andere sectoren komen. Hij verwacht wel dat de meeste piekbelasters agrariërs zullen zijn. Als het binnen een jaar niet lukt om die boeren vrijwillig uit te kopen, dan moet de overheid wat Remkes betreft overgaan tot verplichte uitkoop, iets wat hij ‘in the end niet onmogelijk’ noemt. ,,Een stok achter de deur is nodig.” ,,Ik schrijf deze boodschap met een bezwaard hart op, maar ik zie geen andere route”, aldus Remkes.

Remkes noemt gedwongen uitkoop niet de eerste optie. Maar als het binnen een jaar niet lukt om 500 à 600 grote uitstoters uit te kopen, dan wil Remkes dat vergunningen van bepaalde bedrijven nog eens onder de loep worden genomen. ,,Ik snap alle emotie die daarbij komt kijken. Het gaat over boerenbedrijven die soms generaties lang in een familie zijn. Daar moet je eerlijk in zijn, daar gaat het wel over.”

Met snelle uitkoop van bedrijven die veel stikstof uitstoten en in de buurt van kwetsbare natuur zitten, kan een eerste stap worden gezet in herstel van die natuur. ,,Door dit gericht te doen, raakt het zo min mogelijk agrariërs (circa 1 procent)”, schrijft Remkes. Hij noemde het uitkopen tijdens zijn persconferentie ‘de minst kwade route’ om op korte termijn resultaat te boeken.

Luister ook onze podcast Politiek Dichtbij, abonneer daarop via Spotify of Apple:

Daarmee komt er onder meer ruimte om een vergunning te geven aan meer dan 2500 bedrijven die door een uitspraak van de Raad van State in 2019 in de knel kwamen te zitten, de zogeheten PAS-melders. Enkele belangrijke bouwprojecten kunnen dan ook een vergunning krijgen. Remkes roept op tot een ‘waardig’ uitkoopproces, waarbij bedrijven die de dupe zijn de garantie krijgen dat er later geen beter aanbod komt. De overheid moet volgens hem ook openstaan voor ieder andere voorstel dat binnen een jaar leidt tot gegarandeerde stikstofvermindering.

Het gedwongen uitkopen van bedrijven zou een ommekeer zijn. Tot nu toe probeerde stikstofminister Christianne van der Wal (VVD) boeren te verleiden met een ‘woest aantrekkelijke’ maar vrijwillige uitkoopregeling. Die regeling stuit in Brussel op juridische bezwaren, omdat er sprake zou zijn van ongeoorloofde staatssteun. Wat Remkes betreft, moet premier Mark Rutte hoogstpersoonlijk naar Brussel afreizen om op het ‘hoogst mogelijke niveau’ in gesprek te gaan over een regeling die wél de Europese zegen krijgt.

Remkes uit in zijn rapport forse kritiek op het huidige stikstofbeleid van het kabinet. Hij verwijt Den Haag ‘zwalkend beleid’ en ‘miscommunicatie’. ,,Mijn verwachting is dat het kabinet dit rapport niet met blijdschap zal ontvangen.’’

De stikstofbemiddelaar vindt dat aan een groot aantal wensen van de sector tegemoet moet worden gekomen. Zo vindt Remkes net als de grote boerenorganisaties dat de daadwerkelijke staat van de natuur centraal moet komen te staan, en niet de theoretisch bepaalde kritische depositiewaarde (KDW). Die moet op termijn uit de wet. Ook moet het omstreden stikstofkaartje van tafel en moet er gestuurd worden op de stikstof die bedrijven uitstoten, en niet op de neerslag ervan in de natuur.

Remkes vindt dat het doel om in 2030 de stikstofuitstoot in Nederland te halveren in stand moet blijven. ,,Maar vroeg beginnen is veel belangrijker dan in 2030 eindigen", zei hij vanmiddag. De bemiddelaar vindt dat in 2025 en 2028 opnieuw gekeken moet worden naar het tijdpad. ,,Het moet onder voorwaarden mogelijk zijn om meer ruimte te geven aan specifieke gebieden, als daar dwingende redenen toe zijn.”

De VVD-mastodont roept de boeren ook op om weer structureel plaats te nemen aan de overlegtafel en om met één mond te spreken. ,,Uitstel leidt in mijn ogen alleen maar tot minder perspectief voor agrariërs. En de achterban schiet niets op als boerenorganisaties onderling met de ruggen tegen elkaar staan.”

Remkes noemt zijn rapport een ‘denklijn’ om uit de impasse te komen. Hij hoop dat het kabinet komende maanden ‘in een normale dialoog met sectoren’ tot een ‘landbouwakkoord’ komt. ,,Als dat niet haalbaar is, dan moet er een nieuw kabinetsplan komen.” Volgende week vrijdag, op 14 oktober, komt het kabinet met een officiële reactie op de bevindingen van Remkes.

Remkes stelde tijdens de persconferentie dat er ‘geen boer is die niet van de natuur houdt'. Hij is in zijn gesprekken op veel pijn in de boerensector gestuit. De stikstofbemiddelaar wijst ook op een - wat hem betreft - ‘breder sentiment’. ,,Er is een groeiend verschil tussen stad en platteland. Niet alleen qua culturele waarden, maar ook op het gebied van economie en kansen. Mensen zien voorzieningen verdwijnen. De laatste bushalte, de pinautomaat. Ook de manier waarop er over het platteland gepraat wordt, is vaak een steen des aanstoots.”

Stikstofminister Christianne van der Wal erkende na het in ontvangst nemen van het rapport dat het kabinet niet altijd goed is omgegaan met de boeren. ,,Ik besef dat je duidelijkheid moet geven. Het spijt me ook dat dat niet helemaal gelukt is, ook omdat het gepaard moet gaan met perspectief. Daarom denk ik dat het goed is om de kaart van tafel te halen en toe te gaan naar een ander abstractieniveau.”

Piet Adema, namens de ChristenUnie de nieuwe landbouwminister, noemt het rapport het ‘mooiste cadeau dat ik bij mijn aantreden kon krijgen'. Hij stelt dat het rapport van Remkes ‘hele mooie bouwstenen bevat’ voor een nieuwe toekomst. Hij kondigde een tournee door het land aan, waarin hij ‘aan keukentafels en in zalen’ met de boeren in gesprek wil gaan.

Met dit advies wordt de hete aardappel ‘2030’ nog even doorgeschoven. Dit gaat over het jaar, waarin de stikstofdoelen moeten worden bereikt. Dat jaartal staat in het coalitieakkoord dat VVD, D66, CDA en ChristenUnie eind vorig jaar hebben gesloten. Maar het ligt inmiddels politiek gevoelig omdat CDA-leider Wopke Hoekstra in een interview met deze nieuwssite zei dat het wat hem betreft ‘niet heilig’ is. Dat zette de verhoudingen in het kabinet op scherp.

Het door Remkes voorgestelde uitkopen van honderden bedrijven is saillant, want het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) oordeelde deze week nog dat de verwachtingen van uitkopen ‘onrealistisch’ zijn. Binnen het kabinet is vooral de druk op het CDA groot. CDA-Kamerlid Derk Boswijk stelde vorige week dat Hoekstra’s woorden (‘2030 is niet heilig’) meer als denkrichting bedoeld zijn, om het stikstofdebat los te wrikken. Maar in het land denken CDA’ers daar anders over.

Wat is stikstof nu precies? En welke invloed heeft het op onze natuur en onze wereld? Bekijk deze video: