Ombudsman: Ongehoord Nederland verspreidt aantoonbaar onjuiste informatie

Ook wordt onjuiste informatie niet gecorrigeerd en worden meningen niet voldoende gescheiden van feitelijke informatie, stelt de onafhankelijke journalistieke ombudsman van de publieke omroepen. Smit: ‘Journalistieke programma’s bij de publieke omroepen zijn geen open podium en de presentator is geen doorgeefluik. Dat is bij omroep ON nu met regelmaat wel zo.’

De Journalistieke Code stelt dat informatie betrouwbaar moet zijn en gecheckt moet worden. In journalistieke programma’s van ON wordt volgens de ombudsman ruimte gegeven aan aantoonbaar onjuiste informatie. ‘Passief wanneer een presentator niet doorvraagt of aantoonbaar onjuiste informatie geuit door gasten niet tegenspreekt, en actief in eigen teksten van presentatoren of in reportages met aantoonbaar onjuiste opmerkingen en niet-bevraagde aantijgingen.’

In de onderzochte ON-programma’s zitten vooral meningen van gasten. Dat stelde omroep Ongehoord Nederland zelf in zijn uitleg over afwegingen en journalistieke keuzes. Meningen zijn vrij, volgens de aspirant-omroep. Smit: ‘Maar het is de vraag of de programma’s dan dat doen waarvoor ze binnen de journalistieke programmering een plek en geld gekregen hebben. Meningen kunnen in journalistieke producties zeker geuit worden, maar journalisten moeten dan dóórvragen naar de onderbouwing van opvattingen. Die journalistieke rol wordt door ON-presentatoren te weinig ingevuld. Het maken van een opiniërend programma is geen vrijbrief voor het uit het oog verliezen van journalistieke normen en afspraken.’

Ongehoord Nederland reageert met een statement op het onderzoek. ‘Als aspirant-omroep maken wij deel uit van het publieke bestel en in dit kader erkennen wij de rol van het instituut NPO-Ombudsman. Het gepubliceerde onderzoek nemen wij serieus. We staan pal achter de uitzendingen die tot nu toe zijn gemaakt. Wel begrijpen we dat het voor sommigen even wennen is dat er met onze intrede andere meningen en feitelijke interpretaties te zien en horen zijn in het publieke bestel. Wij tonen en interpreteren immers de andere zijde van de nieuwsbol. Onze programma’s worden met de grootst mogelijke zorgvuldigheid en redactionele betrokkenheid gemaakt. Dat blijven we doen.’

De NPO noemt de ‘duidelijke conclusies’ van de ombudsman over het journalistieke handelen van Ongehoord Nederland zorgelijk. ‘Bij toetreding tot het bestel heeft Ongehoord Nederland zich immers gecommitteerd aan de Journalistieke Code NPO. Ook in de constructieve gesprekken die wij als NPO dit jaar met Ongehoord Nederland hebben gevoerd, heeft de aspirant-omroep zich steeds aan de Code gecommitteerd.’ De NPO wil de uitspraak eerst zorgvuldig bestuderen, voordat besloten wordt Ongehoord Nederland al dan niet een maatregel op te leggen. Komende week wil de NPO duidelijkheid geven.

Staatssecretaris Gunay Uslu van Cultuur en Media wacht nu eerst het handelen van de NPO af. ,,Het is nu aan de NPO om te bepalen of ze stappen gaan ondernemen, en zo ja, welke. Ik heb vertrouwen in ons systeem, waarin de media zichzelf goed organiseren en controleren. Ik blijf deze kwestie natuurlijk met belangstelling volgen, op gepaste afstand.”

Tekst gaat verder onder de video.

De ombudsman toetst alleen de inhoudelijke klachten over de journalistieke programma’s, maar legt geen sancties op. Dat kunnen andere organisatie als de NPO en Commissariaat voor de Media wel doen. Als er meerdere klachten komen, kunnen de twee instanties los van elkaar het vertrouwen in de omroep opzeggen. Dit geven ze dan aan bij de minister, en die kan vervolgens besluiten de omroep uit het bestel te zetten.

Het College van Omroepen, het adviesorgaan van de gezamenlijke omroepen, vindt de conclusies in het rapport ‘duidelijk en stevig’. Voorzitter Arjan Lock: ,,Het is aan Ongehoord Nederland om hier notie van te nemen en het journalistiek handelen in overeenstemming te brengen met de journalistieke code. Zoals de Ombudsman aangeeft geldt die verantwoordelijkheid voor alle omroepen en daar zijn we altijd op aanspreekbaar.”

De ombudsman constateert dat programma’s van andere omroepen zich de kritiek ook moeten aantrekken. Smit: ‘Ik kan niet één geval, bij één bepaalde omroep veroordelen als het publiek dezelfde dingen signaleert bij andere programma’s, ook al gebeurt het daar dan minder frequent of systematisch. Om die reden raakte dit onderzoek ook journalistieke producties van andere publieke omroepen. Onafhankelijkheid moet merkbaar zijn in de wijze waarop je vragen stelt, aan alle bronnen en gasten: met kennis van zaken, je weegt en duidt, spreekt aantoonbaar onjuiste informatie tegen en laat patronen zien. Dat moet gelden voor alle journalisten, van alle omroepen.’

De ombudsman onderzocht programma’s van omroep Ongehoord Nederland naar aanleiding van klachten vanuit het publiek. Sinds de toetreding van Ongehoord Nederland tot het omroepbestel kreeg de ombudsman bijna 150 mails met opmerkingen. Tien ervan waren complimenten, de rest betrof klachten over ‘onjuiste informatie’, ‘gebrek aan onpartijdigheid of onafhankelijkheid’, ‘desinformatie’ en ‘racisme’.

Niet alle klachten bij de ombudsman waren gegrond. Smit: ‘Een publieke omroep mag – ook in journalistieke programma’s – een standpunt innemen. De keuze voor sprekers en gasten was zeker qua politieke achtergrond eenzijdig, maar dat is niet te voorkomen als gasten met andere overtuigingen niet willen komen.’

Na de tweede uitzending ontstond ophef over de aanpak van Jonathan Krispijn. De Ongehoord Nederland-verslaggever had op straat twee vrouwen uit een asielzoekerscentrum gevraagd ‘waar zij hun fiets vandaan hadden’, daarbij insinuerend dat ze vermoedelijk gestolen waren. ‘Bepaalde beelden in een reportage waren niet eenduidig als racistisch te labelen’, valt te lezen in het onderzoek.

Luister ook naar de AD Media Podcast:

Bekijk hieronder onze video’s op het gebied van Show & Entertainment: