Waarom je twee jaar sinds de start van corona nog steeds amper gadgets kunt kopen

Het lijkt een repeterende plaat te worden; er is een wereldwijd chiptekort. Daardoor moeten consumenten veel langer dan normaal wachten op hun nieuwe auto en is bijvoorbeeld de PlayStation 5 steeds overal uitverkocht. Covid-19 is de grote boeman - door alle besmettingen kon de productieketen in bijvoorbeeld China de vraag lange tijd niet bijhouden. 

Nu de ergste crisis bezworen lijkt en we langzaam weer terug naar het normale leven gaan, blijft het tekort aan computerchips nog altijd groot. Hoe kan dat? Waarom blijft alles vertraagd, en hoelang houdt deze situatie aan?

Om te beginnen zijn computerchips geen spijkers of punaises die je zo maar even bij laat maken. Het betreft complexe producten die afhankelijk zijn van verschillende materialen, componenten, productiemachines, fabrieken, investeringen en planningen. Dit zijn zaken die bedrijven maanden, soms jaren vooraf moet inkopen en reserveren.

Stokt een onderdeel, dan stokt al snel alles. Jasper Bakker, ICT-expert bij AG Connect: ,, Bijkomende complicatie is dat aan begin van de coronacrisis er grofweg twee grote gebeurtenissen samenkwamen. Autofabrikanten voorzagen het inzakken van hun verkoop en hebben hun chipbestellingen teruggeschroefd. Chipproducenten moesten daardoor hun productie en afzet elders inzetten. Immers, een fabriek die stilstaat, of chips maakt die dan niemand koopt, kost klauwen met geld. Daarnaast zagen fabrikanten van laptops, webcams en beeldschermen ineens enorme vraag opkomen vanwege massaal thuiswerkende werknemers, wereldwijd.”

Even wisselen van het produceren van de een naar de andere chip gaat niet makkelijk. Dat kost veel geld en tijd. De ene chipproducent kan al verschillende soorten chips leveren door de aanwezigheid van verschillende productielijnen, de andere heeft geld geïnvesteerd in het aanpassen van een productielijn om te kunnen schakelen naar de vraag naar andere chips. Dat laatste zorgt voor extra vertraging:. ,,Chipproductiemachines, zoals bijvoorbeeld van het Nederlandse ASML, kunnen miljoenen tot wel honderden miljoenen kosten. En ASML zit zelf ook met krapte van materialen en leveringen. De schaarste bevindt zich in de hele keten”, aldus Bakker.

Een van gevolgen van de vele vertragingen is dat gewilde nieuwe spelcomputers zoals PlayStation 5 en Xbox Series X niet of nauwelijks verkrijgbaar zijn. Het aanbod van de Nintendo Switch daarentegen is ruimer. Ook de jaarlijkse smartphone-releases van Samsung en Apple lijken relatief weinig hinder te ondervinden van de chipcrisis.

Bakker: ,,Kijken we naar de spelcomputers; de Nintendo Switch is wat ‘primitiever’, deze spelcomputer heeft minder complexe chips aan boord. Vergelijk de specificaties van de Nintendo Switch met die van de PlayStation 5 en Xbox Series X-uitvoeringen. De CPU van Switch is een relatief oudere Nvidia-chip terwijl de CPU’s in de PS5 en Xbox speciale custom-chips zijn. Daarnaast zou het kunnen zijn dat Nintendo wellicht betere afspraken heeft met toeleveranciers van chips.”

,,Apple en Samsung lijken weinig hinder te ondervinden”, vervolgt Bakker. ,,Ceo Tim Cook heeft een grote en bewezen reputatie als logistiek genie. Apple heeft zijn toeleveringsketen goed op orde en daarbij de teugels strak in handen. En Samsung is niet één bedrijf maar een heel conglomeraat, waarin ook bedrijven zitten die chips maken.”

Naast een productieprobleem is er ook een logistiek probleem. De coronacrisis die eind 2019 in China begon, heeft veel productie verstoord. Dat heeft nog altijd een wereldwijde nasleep, waarbij ook containervervoer een enorm domino-effect zag. 

Bakker: ,,Er zijn wereldwijd havens waar lege containers liggen, maar geen schepen die ze komen ophalen omdat dit kostentechnisch niet rendabel is. En er zijn locaties waar volle containers liggen die niet op vrachtwagens of binnenvaart kunnen worden geplaatst. De prijzen in het containervervoer zijn in sommige gevallen vertienvoudigd. Dan komen goedkope chips voor ‘low-margin producten’ zoals bijvoorbeeld gameconsoles slecht uit.”

Bakker ziet de komende tijd nog weinig lichtpuntjes. Het bouwen van nieuwe fabrieken betreft zogezegd meerjarenprojecten. En het bouwen van nieuwe fabrieken in nieuwe gebieden zoals Europa en Amerika, afgaande op de plannen en stimulans van de Europese Commissie en Biden, kan nóg langer duren omdat heel veel van de benodigde infrastructuur voor de toeleveringsketen daar niet is. 

,,Denk aan materialen, componenten, machines, gespecialiseerd personeel. En als die gloednieuwe chipfabriek eenmaal draait dan moet de verdere keten van bijvoorbeeld moederborden, laptops enzovoorts nog opgestart worden. Hier gaan we nog wel een paar jaar last van houden.”