Zo herken je nepaccounts van online-oplichters op sociale media

Met een vlotte babbel en een link naar een nepwebsite proberen fraudeurs op grote schaal geld en privégegevens van Nederlanders te stelen. Met succes: uit een recent onderzoek blijkt dat een op de zes Nederlanders wel eens slachtoffer is geweest van fraude, vooral online. De schade zou inmiddels liggen op zo'n 2,75 miljard euro.

Fraudeurs gebruiken nepaccounts, zodat hun slachtoffers niet weten met wie ze in werkelijkheid spreken. Die accounts worden ook ingezet door andere kwaadwillenden. Bijvoorbeeld door trollenlegers die de publieke opinie willen beïnvloeden, of door criminelen op Instagram en YouTube die met seksueel getinte accounts geld verdienen aan nietsvermoedende bezoekers. 

Als je vermoedt dat je met een account van een fraudeur te maken hebt, is de eerste stap om naar de afbeelding te kijken. Heeft iemand een heel algemeen plaatje of zelfs helemaal geen avatar? Dan wordt de kans groter dat de persoon in kwestie niet herkend wil worden.

Maar ook als je wel een foto ziet, moet je nog goed opletten. Veel nepaccounts gebruiken foto’s van mensen die ze op het internet hebben gevonden. Bovengenoemde seksbots tonen bijvoorbeeld vaak afbeeldingen van modellen of andere vrouwen die ze van sociale media hebben gekopieerd.

Via Google Image Search kun je nagaan of een bepaalde afbeelding ook voor andere doeleinden is gebruikt. Sleep gewoon de profielfoto van een account naar de zoekmachine om te zien of er nog andere namen aan dat plaatje zijn verbonden. Is dat het geval, dan weet je vrijwel zeker dat het om een nepaccount gaat.

Een andere belangrijke factor is de persoonlijke informatie die wordt prijsgegeven in de biografie van het account. De meeste oplichters geven maar een beknopte omschrijving van zichzelf. Verder dan een plaatsnaam, politieke voorkeur of leeftijd komen ze vaak niet. Pas als er echt identificeerbare en controleerbare informatie over een account te vinden is, weet je iets zekerder dat je met een te verifiëren iemand te maken hebt.

Ook uit de inhoud van de berichten valt veel af te leiden. Internettrollen delen vaak berichten van prominente figuren om de verbinding te zoeken met hun publiek. Ze kunnen wel op berichten reageren, maar hebben nooit echt een gesprek met iemand die hen aanspreekt. En ze plaatsen vrijwel niets over hun dagelijks leven, terwijl je dat van een echt mens wel zou verwachten.

Het aantal volgers en gevolgde accounts kan eveneens een belangrijke hint zijn. Bots kunnen bijvoorbeeld veel Instagram-accounts volgen om aandacht te genereren, maar hebben zelf weinig volgers. Ook kun je bekijken hoe lang een account actief is. Hoe langer iemand het al op een platform uithoudt, hoe kleiner de kans dat het een oplichter is - die wordt na een tijdje immers vaak geschorst. Op Twitter staat dat gewoon onder de naam, maar bij andere kanalen kun je terugscrollen om te zien hoe lang iemand al berichten plaatst.

Kom je er echt niet uit, dan zijn er op internet tools te vinden die het gedrag van accounts analyseren. Met een site als Follower Audit kun je bijvoorbeeld zien of je veel neppe volgers op je Twitter-account hebt, al moet je wel een abonnement betalen om die vervolgens te kunnen blokkeren. Op websites als BotSentinel en Botometer kun je zelf een account invoeren dat je verdacht vindt. Je krijgt dan een score voor hoe waarschijnlijk het is dat het om een bot-account gaat.

Wat moet je doen als je denkt een nepaccount te hebben gevonden? De belangrijkste regel is: Don’t feed the trolls. Oftewel, geef ze geen aandacht. Dat is namelijk precies waar ze op uit zijn. Negeer ze of blokkeer ze, zodat ze niet meer op je tijdlijn verschijnen.

Het is in ieder geval niet aan te raden om op links te klikken in de profielen van deze accounts, vooral als die links er onbetrouwbaar uitzien. Vaak willen ze geld aan je verdienen, bijvoorbeeld door je naar seksueel getinte sites te lokken of met phishing je wachtwoorden te stelen.

Zie je een spamaccount dat veel aandacht genereert, mensen oplicht of op een andere manier schadelijk is? Rapporteer het account dan bij het desbetreffende socialemediaplatform. Zij kunnen vervolgens ingrijpen door het account te verbannen.

Dit artikel werd in 2021 voor het eerst gepubliceerd, maar is geactualiseerd wegens het recente onderzoek naar onlinefraude in Nederland.

Bekijk hieronder onze video’s op techgebied: