‘Als we toch mensen verdelen in hokjes, laten we dan ons best doen om álle relevante hokjes te noemen’

De zeven vinkjes: je kon er de afgelopen tijd niet omheen. In het boek van Joris Luyendijk met die titel stonden zeven vormen van ongelijkheid. Heb je deze vinkjes, betoogt Luyendijk, dan heb je het makkelijker: man, wit, hetero, hoogopgeleide ouders, in Nederland geboren, vwo en universiteit gedaan. Voldoe je aan deze eigenschappen, dan heb je het nét iets makkelijker in het leven.

Niet iedereen krijgt dezelfde kansen. Ongelijkheid bestaat, en heeft inderdaad met dit soort eigenschappen te maken. Maar niet alléén: de vinkjes lijken me incompleet. Als we dan toch mensen gaan verdelen in hokjes, laten we dan ons best doen om álle relevante hokjes te noemen. Er zijn namelijk naast deze sociale factoren ook andere eigenschappen die voor ongelijkheid zorgen, die je ook maar hebt meegekregen.

Ik zie minstens nóg zeven vinkjes die zorgen voor ongelijkheid:

Mooi: Vreselijk onrechtvaardig, maar wel waar: aantrekkelijke mensen verdienen meer en krijgen meer kansen. Ze worden onbewust gezien als intelligenter en aardiger, simpelweg om hoe ze eruitzien.

Fysiek gezond: Het is een privilege om niet te worden gehinderd door je lijf. Gezonde mensen hebben meer tijd om prestaties te leveren, en dat gaan hen vaak ook makkelijker af. Dat is niet alleen een kwestie van ‘gezond leven’, ook van je genen.

Mentaal gezond: Hetzelfde geldt voor tussen je oren. Mentaal lijden kan je flink in de weg zitten in je werk, én daarbuiten. Dat niet hoeven meemaken is een voorrecht waar we te weinig bij stilstaan.

Slim: We denken er liever niet over na, maar niet iedereen is even slim. Intelligentie is grotendeels genetisch bepaald: je moet het doen met wat je hebt. Intelligente mensen hebben het makkelijker, al zegt intelligentie natuurlijk niets over wat je waard bent.

Extravert: De ene mens staat het liefst in het middelpunt, de ander is liever op zichzelf. Het een is niet beter dan het ander. Sociaal vaardiger types kunnen wel beter netwerken, en komen in een sollicitatiegesprek beter uit de verf.

Emotioneel stabiel: Mensen verschillen in hoe snel ze in de stress schieten of angst of frustratie ervaren. Ben je emotioneel stabieler, dan heb je het op werkgebied makkelijker dan je neurotischere collega’s.

Werkdrift: Je hebt werkpaarden en showpaarden, en zo is het ook met mensen. Sommige mensen zijn ordelijke workaholics, andere mensen wat chaotischer en moeilijker vooruit te branden. En ja: die eerste categorie heeft een voorsprong.

We moeten nodig praten over ongelijkheid en privilege. Maar dan ook over álle vormen!

Thijs Launspach is psycholoog en stressexpert. Hij is auteur van onder meer Je bent al genoeg - Mentaal gezond in een gestoorde wereld (2022), Werk kan ook uit (2020) en Fokking druk (2018).

Bekijk hier al onze video’s over werk en carrière: