‘Hoog tijd dat we de mythe van de briljante, maar gekwelde leider doorprikken’

Woede-uitbarstingen. Vernederingen. Gekonkel in de achterkamertjes. Onveiligheid op de werkvloer. Het gevoel dat elke werkdag opeens je laatste kan zijn. De afgelopen week is veel geschreven over de werkomstandigheden bij De Wereld Draait Door, en over het gedrag van de presentator met ontploffingsgevaar. Het hele land is inmiddels over de zaak gevallen en iedereen (inclusief de omroep) is ‘enorm geschrokken’. Maar waar het volgens mij wat te weinig over is gegaan: dit is in Nederland géén incident.

Was u ze alweer vergeten? The Voice of Holland. Ajax onder Overmars. Een beroemde uitgeverij. De Tweede Kamer. Een groot castingbureau. Een turnclub. Acteursopleidingen. Onderzoeksgroepen op de universiteiten. Het zijn nog maar een paar van de (publieke) gevallen van grensoverschrijdend gedrag. In al deze situaties was er sprake van geweld, seksueel misbruik of een ernstig verziekte en onveilige werksfeer. En wat deze gevallen ook gemeen hadden: de oh zo getalenteerde daders werden uit de wind gehouden. Soms was daar zelfs de hele organisatie op ingericht.

Daar gaat het in Nederland namelijk vaak mis: als iemand competent is of goed werk levert, tolereren we grensoverschrijdend gedrag. ‘Het is nu eenmaal topsport’, zeggen we dan (alsof topsport een reden zou zijn voor schofterig gedrag!). Of: ‘ja, hij is wat moeilijk om mee te werken, maar levert wel omzet (of bekendheid, of reclame-inkomsten) op, en daar zeg je toch geen nee tegen?’ Zo’n zonnekoning wordt dan van bovenaf uit de wind gehouden. Iedereen die tegengas kan geven verdwijnt langzamerhand uit de organisatie, waardoor alleen enablers overblijven. En zo krijgt het grensoverschrijdend gedrag ruim baan.

Zolang we het bullebakgedrag goedpraten van deze ‘oh zo getalenteerde top-performers’, is de veiligheid van medewerkers in zo’n organisatie niet verzekerd. We scheppen zo de omstandigheden waarin haantjesgedrag en machtsmisbruik jarenlang de ruimte krijgen en kwetsbare medewerkers beschadigd raken.

Wat de rel rond DWDD wél duidelijk maakt: dit hoeven we anno 2022 niet meer te accepteren. Niet in de televisiewereld, maar ook niet in het bedrijfsleven. Het is hoog tijd dat we de mythe van de briljante, maar gekwelde leider doorprikken. Topsport leveren - letterlijk of figuurlijk - kan ook prima in een coöperatieve en respectvolle sfeer. Sterker nog: mensen leveren de allerbeste resultaten in een organisatie waar ze zich veilig voelen en geen grensoverschrijdend gedrag hoeven vrezen. Zoals iedereen in een onveilige werksituatie weet: ook al ben je nóg zo getalenteerd, als bullebak ben je als baas geen knip voor je neus waard.

Thijs Launspach is psycholoog en stressexpert. Hij is auteur van onder meer Je bent al genoeg - Mentaal gezond in een gestoorde wereld (2022), Werk kan ook uit (2020) en Fokking druk (2018).

Bekijk hier al onze video’s over werk en carrière: