Vitaliteitsprogramma's voor werknemers lijken de laatste tijd als paddenstoelen uit de grond te schieten. Van sportlessen op kantoor tot complete eetprogramma's; bedrijven steken veel tijd en geld in het verbeteren van de gezondheid van hun personeel.

Organisatiepsycholoog Lennard Toma vindt het een mooie ontwikkeling dat een groeiend aantal bedrijven zich bezighoudt met de vitaliteit van hun werknemers. Er is echter een grote maar, zegt hij. ,,Of het inderdaad zo’n mooi idee is, hangt van de intentie van de werkgever af. Vindt hij het echt belangrijk dat werknemers gezond zijn of doet hij het alleen om het verzuim omlaag te brengen?”

In dat laatste kunnen bedrijven doorslaan, zegt Toma. Zelfs zo ver dat er cijfers worden bijgehouden over hoe gezond werknemers eten, hoeveel ze bewegen per week en of ze roken of niet. Hoewel werkgevers geen persoonsgegevens mogen verwerken van het personeel, kan het toch gevaarlijk zijn, waarschuwt de organisatiepsycholoog. ,,Dan ga je misschien mensen ontslaan die ongezond leven. Ik ga sowieso niet goed op dat paternalistische, dat idee van: wij als werkgever gaan jou vertellen wat het beste voor jou is.” 

En dat is precies wat sommige bedrijven doen, ziet Toma. Zoals werkgevers die het personeel verbieden om binnen een kilometer van het kantoor te roken. ,,Ik snap dat bedrijven willen werken aan de vitaliteit van het personeel, maar een werknemer heeft ook zijn eigen vrijheden.”

FNV is sceptisch over het nut van vitaliteitsprogramma's. Meer beweging of gezonder eten heeft nauwelijks effect op de inzetbaarheid, stelt de vakbond. Bedrijven doen er beter aan te zorgen dat ze voldoen aan de Arbowet voor ze zich met dit soort zaken bezighouden, aldus FNV. Wil je als werkgever toch een vitaliteitsprogramma opzetten? Dan mag dat alleen als werknemers anders schade aan zichzelf of collega’s toebrengen, of als het een verzoek van de werknemer zelf is.

Schade kan altijd ontstaan, zegt Toma. ,,Je loopt altijd het risico dat mensen uitvallen en daarmee collega’s extra belasten, maar dat betekent niet dat je werknemers moet ontslaan die niet gezond of ziek zijn. Het kan ook om iets genetisch gaan waardoor het iemand bijvoorbeeld niet lukt om af te vallen.” Hameren op gezond eten in de werkpauzes heeft sowieso geen zin, vindt Toma. ,,Ik ben een bedrijf tegengekomen waar ze alleen maar groente serveren in de bedrijfskantine. Dat is prima, daar wordt het gefaciliteerd zonder dat het er de hele tijd over gaat. Als je dat wel doet, haakt een grote groep werknemers af.”

Dat weet ook Joost Smaal, verantwoordelijk voor de uitrol van het bedrijfscateringconcept Food&I bij facilitair dienstverlener Facilicom. Food&I is een persoonlijke, gezondere en duurzamere manier van bedrijfscatering. Zo is 70 procent van het aanbod plantaardig. ,,We hebben al klachten gekregen van mensen over dat er niet elke dag meer kroketten liggen. Toen dachten we dat we de verkeerde keuze hadden gemaakt. Maar om mensen gezonder te laten eten én om die CO-uitstoot te verminderen, moeten we minder vlees gaan eten.”

Smaal bekijkt gezonder eten liever vanuit de werknemerskant en niet per se vanuit het belang van de werkgever. ,,Catering is voor veel medewerkers aanschuiven en eten wat de pot schaft. De helft van het personeel gaat niet eens naar het bedrijfsrestaurant, dan doe je toch iets verkeerd. We weten dat een heel groot deel van het personeel weer komt eten als je meer naar hun behoeftes luistert.” Daarom heeft Food&I een app ontwikkeld waarin werknemers kunnen aangeven wat ze graag willen eten, wat hun eetdoelen zijn - bijvoorbeeld minder koolhydraten eten, meer groenten of veganistisch - en wanneer ze graag willen lunchen. Ook zien ze wat zij die dag het beste kunnen eten van het menu.”

_{De tekst gaat hieronder verder.}

,,Daarnaast houdt de app bij wat je die week allemaal gegeten hebt en in hoeverre je je doelen hebt gehaald. Uiteindelijk willen we de stap maken naar coaching.” Facilicom wil werkgevers de optie bieden om werknemers te helpen bij het behalen van hun doelen, zoals afvallen of bewuster eten voor het lopen van een marathon.

 ,,Lunch heeft zo’n grote impact op je werk. Als je het goed doet, voel je je al snel gezonder en heb je ook geen dip na het eten”, zegt Smaal. ‘Cheaten’ in de pauze kan nog steeds. ,,Die kroketten zijn er nog, je krijgt alleen eerst alternatieven aangeboden. Croissants zijn er ook, maar dan de meergranenvariant.” In de toekomst wil Smaal dat werkgevers via de app gezond gedrag kunnen belonen. ,,Maar zo ver zijn we nog niet.”

Toma heeft zijn bedenkingen bij het bijhouden van hoe gezond je werknemers zijn en het belonen daarvan. ,,Mensen hebben ook hun eigen verantwoordelijkheid. Als je ervoor kiest om een kapsalon naar binnen te werken, moet je dat zelf weten. Je kunt ook als werkgever zeggen: hoe kunnen we je helpen?” Behandel je werknemers altijd als volwassenen, zegt Toma. Ze zijn immers in staat om de rest van hun leven ook zelfstandig te regelen. ,,Eigen verantwoordelijkheid en vrijheid dragen net zo goed bij aan vitaliteit. Dat is misschien wel gezonder dan meer groente eten of yogaën met collega’s.”

Daarnaast vindt Toma het ook helemaal niet nodig om ‘ongezond eten’ te verbieden. ,,Af en toe een biertje met elkaar drinken op de vrijdagmiddagborrel, met een bitterbal erbij, is goed voor de sociale relaties en daardoor juist gezond.”

Bekijk hier al onze video’s over werk en carrière: