Oekraïense nieuwkomer struikelt over ‘onzichtbare’ regels werkvloer: ‘Hier is het minder hiërarchisch’

Hoewel dit nog niet op alle plekken goed geregeld is, krijgen vluchtelingen uit Oekraïne van de Nederlandse overheid per persoon elke maand 260 euro leefgeld om voedsel, kleding en andere persoonlijke spullen te kopen. Een deel hiervan kan ook in natura worden uitbetaald, zoals voor voedsel of onderdak. In dit geval krijgt een vluchteling 55 euro om te besteden aan kleding of andere persoonlijke spullen.

Maar het liefst zijn de meeste Oekraïense vluchtelingen financieel zelfstandig, zegt Pieter Vermeer van Stichting JobOn, een netwerkorganisatie voor werkzoekenden. ,,Ze willen graag een eigen inkomen. Daarnaast gaan hun kinderen in Nederland naar school. Ze vervelen zich op de opvanglocaties of bij gastgezinnen en willen zich nuttig maken.”

Oekraïners hebben sinds 1 april geen werkvergunning meer nodig om aan de slag te kunnen. Maar hoe vind je werk, hoe kom je aan een baan in een vreemd land? Via webinars speciaal voor Oekraïense vluchtelingen probeert JobOn die vragen te beantwoorden.

Patrisia Taekema is een van de experts die vrijwillig meewerkt aan de webinars. Taekema is loopbaancoach en begeleidt veel werknemers met een Oost-Europese achtergrond. Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne helpt ze vluchtelingen in Nederland op weg bij allerlei praktische zaken.

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

Ze merkte meteen dat daar veel vragen over werk tussen zitten. Om zoveel mogelijk vluchtelingen naar een baan te kunnen begeleiden, besloot ze zich aan te sluiten bij het initiatief van JobOn. De taalbarrière vormt het grootste probleem voor veel vluchtelingen, zegt Taekema. ,,Veel vluchtelingen spreken geen Engels, dat maakt het erg lastig om aan werk te komen.” Dat ziet Vermeer ook. ,,Twee derde van de vluchtelingen kan alleen Oekraïens of Russisch. Dan moet je dus op zoek naar een baan waarin taal geen rol speelt. Dat zijn wel vaak de praktische banen.”

Zo kunnen Oekraïense vluchtelingen die geen Engels spreken bijvoorbeeld als schoonmaker aan de slag. Vermeer: ,,Maar dat voelt voor veel mensen als kleinerend. Wij proberen ze dan een positief gevoel mee te geven: het is makkelijk werk, je kunt het ook een paar uurtjes per dag doen waardoor het voor moeders met kleine kinderen goed te combineren is.”

Taekema is gespecialiseerd in de psychologische kant van werk en weet wat werken onder het opleidingsniveau met iemand kan doen. ,,Het is heel triest als je bijvoorbeeld een mooie carrière had als advocaat, je weet alles van het Oekraïense recht. Maar daar heb je in Nederland weinig aan. Het helpt dan om je niet te identificeren met je werk. Wat zegt een baan eigenlijk over je, wat zegt het als je schoonmaakwerk doet? Uiteindelijk ben je veel meer dan je werk.”

Volgens de coach gaat het er vooral om dat vluchtelingen zo snel mogelijk aan de slag gaan als ze daar klaar voor zijn, ook al kun je alleen ‘makkelijk’ werk doen. ,,Die periode waarin je zonder werk zit, kan enorm tegen je gaan werken. Je krijgt het gevoel dat je niets meer kan en minder waard bent.” Aan het werk gaan betekent ook dat je onderdeel bent van de samenleving, zegt Taekema. ,,Je bent tussen de mensen, hoort de taal. Dat is ook erg waardevol.”

Vermeer ziet dat sommige Oekraïense vluchtelingen redelijk snel een baan vinden, via-via of doordat ze in een gunstige branche werkervaring hebben. ,,De meeste hoogopgeleide kenniswerkers vinden hun weg wel. Vooral mensen die een achtergrond hebben in de IT, komen vaak wel aan een baan.”

Oekraïners die wat meer moeite hebben om aan werk te komen, moeten zeker niet alles aannemen wat ze aangeboden krijgen, zegt Vermeer. ,,Je mag best wat eisen en wensen hebben. Er zijn namelijk cowboys actief die denken: eindelijk extra, voordelige handjes om alle tekorten op te vullen. Soms is een aanbod ook te mooi om waar te zijn, dan krijgt iemand een mooi salaris én meteen een huis aangeboden. We informeren de vluchtelingen dus over Nederlandse contracten en salarissen.”

De Oekraïners worden door JobOn naast de gevaren ook gewezen op de culturele verschillen waar ze tegenaan kunnen lopen. Vermeer: ,,Nederlanders zijn een stuk directer en de werkvloer is minder hiërarchisch ingedeeld.” Taekema legt uit dat de manier van managen heel anders is in Nederland dan in Oost-Europa. ,,Daar vertelt je baas wat je moet doen. In Nederland zijn organisaties veel platter. De manager is veel meer onderdeel van het team. Hij verwacht je input, wil dat je een mening hebt en meedenkt.’

Volgens Taekema lopen veel Oost-Europeanen die in Nederland aan het werk gaan tegen dit soort ‘onzichtbare’ regels aan. ,,In Nederland moet je jezelf uitdrukken, jezelf laten zien, een positie innemen. Wij zullen van mensen uit Oost-Europa denken dat ze geen mening hebben of dat ze zelfs niet weten waar ze mee bezig zijn omdat ze zich niet zo snel uitspreken. Als je die verschillen kent, snap je elkaars reactie ook veel beter. Zo kun je miscommunicatie op de werkvloer voorkomen.”

Bekijk hier al onze video’s over werk en carrière: