Dit is waarom je spookgeluiden hoort na gehoorschade

VideoMuzikale hallucinatie kom regelmatig voor bij slechthorenden. Volgens arts-onderzoeker Mascha Linszen (Universiteit Utrecht) is er een verband tussen gehoorverlies en het hebben van hallucinaties.

Bijdrage van Universiteit van Nederland 28-09-18, 10:30

Een harde piep of vervelende ruis horen is een bekend en ontzettend vervelend probleem van mensen met gehoorschade. Waarschijnlijk net zo irritant is het continu aanhoren van fluisterende stemmen of een volkslied dat zich de hele dag op de achtergrond in je hoofd afspeelt. Hoewel minder bekend dan de piep of de ruis, komt dit ook regelmatig voor bij slechthorenden. Het horen van zulk soort betekenisvolle geluiden zonder bron van buitenaf, staat ook wel bekend als een muzikale hallucinatie.

Compenseren

Hoewel onderzoek hiernaar nog in de kinderschoenen staat, denken wetenschappers dat deze hallucinaties ontstaan doordat de hersenen graag willen compenseren voor de geluiden die ze nu missen.

De hersenen spelen een heel actieve rol bij de waarneming en zijn gemaakt om een continue stroom aan informatie te verwerken. Fluitende vogels, voorbijfietsende kinderen, het voelen van regen; de hele dag door pikken jouw hersenen signalen op uit de omgeving. Maar zodra deze informatie niet meer binnenkomt – zoals wanneer je slechter gaat horen – willen je hersenen dit oplossen door zelf informatie aan te vullen. Dit proces heet deafferentiatie en houdt dus in dat je hersenen zelf op zoek gaan naar de missende signalen in de rest van het brein. Het hersengebied voor geluid kan dit doen door te gaan graven in het geheugen naar muziek.

Experiment

Een bekend voorbeeld is dat van een gepensioneerde componist die in het verzorgingstehuis op zoek ging naar het orkest dat continu een muziekstuk speelde dat hij zelf had geschreven. Hoewel deze geluiden levensecht klinken, wist de componist dat hij dit muziekstuk nooit gedeeld had met de buitenwereld en dat deze waarneming dus niet helemaal klopte. Een vergelijkbare situatie vind je ook terug bij het syndroom van Bonnet, waar slechtziende mensen juist last krijgen van visuele hallucinaties en ineens rare dingen kunnen gaan zien. Maar ook fantoompijn is een goed voorbeeld van hallucinaties die voortkomen uit het gemis van zintuiglijke informatie.

In de jaren ’50 werd er veel geëxperimenteerd met het afsluiten van de zintuigen. Mensen werden dagenlang opgesloten in een donkere ruimte, waar ze niks konden zien, horen of voelen. Behoorlijk onethisch en nu niet meer denkbaar. Maar vrijwel alle proefpersonen die in deze ruimte werden opgesloten gingen uiteindelijk hallucineren – van lichtflitsen tot aan het horen van stemmen en het zien van een grote fanfare met kleurrijke parasols.

Hallucinaties

Tegenwoordig wordt er gelukkig iets vriendelijker onderzoek gedaan en ook daaruit blijkt dat hoe ernstiger de gehoorbeschadiging is, hoe vaker deze persoon kampt met het hebben van hallucinaties. Andersom zijn er ook voorbeelden te vinden van mensen die jarenlang last hebben gehad van hallucinaties en hier juist vanaf zijn gekomen door het krijgen van een gehoorimplantaat. Voor de wetenschap is dit ontzettend waardevolle kennis om verder te onderzoeken.

Er zijn dus zeker aanknopingspunten waar Mascha graag mee aan de slag gaat in verder onderzoek. Voor nu is haar advies dan ook: doe vooral die oordoppen in als je dit weekend weer eens naar een technofeestje of concert gaat, want voor je het weet zit je voor de rest van je leven vast aan een eeuwigdurend zingend mannenkoor.

Dit is een wekelijkse bijdrage van de Universiteit van Nederland.

De Universiteit van Nederland heeft vanaf nu ook een podcast. Vind ze terug op Spotify (http://bit.do/UvNL-Spotify) en iTunes (http://bit.do/UvNL-iTunes).